Eén van de grote onverwerkte trauma’s van de Nederlandse samenleving is Volkert van der Graaf. De man die op 6 mei 2002 de populaire politicus Pim Fortuyn doodschoot in het mediapark van Hilversum. Sindsdien hebben wij in Nederland naast vier mei (Dodenherdenking) en vijf mei (Bevrijdingsdag) ook de zesde mei.
Steeds meer mensen vragen zich af waarvoor de Amerikanen, Britten en Canadezen nu precies hebben liggen creperen in die schuttersputjes. Onze ‘Westerse democratieën’ geven zich momenteel rap weg – eigenlijk is er een rechte lijn te trekken vanaf mei ’68. Wat blijft er nu precies over van die Westerse vrijheden, van de culturele Europese eigenheid? Het lijkt alsof we geen ballen meer hebben – waar is de Europese eigenwaarde?
Waarden als discipline, gezag en standvastigheid hebben plaatsgemaakt voor vrijheid, blijheid en gelijkheid: onderaan de streep zijn we week en gezapig geworden. Na de Tweede Wereldoorlog bevrijdde de generatie van wat vandaag de ‘oudere jongeren’ zijn, zich van hun conservatieve families. De slagzin was ‘nooit meer oorlog’: hieruit ontsproot een utopisch denken over mens en maatschappij. Nationalisme werd taboe evenals het pal staan voor de eigen identiteit – zelfs de nationale driekleur werd in de fascistische sfeer getrokken. Dit zijn de wateren waaruit uiteindelijk Volkert oprees.
Nog altijd worstelt Nederland met Volkert en diens daad. Ik herinner me een serie interviews op televisie, in de tijd dat ik heel soms nog TV keek. Mensen reageerden op de moord. Een aantal burgers liet doorschemeren – ook van allochtone afkomst – dat ze dachten dat de gevestigde orde er eigenlijk wel blij mee was. Die gedachte lijkt steeds waarschijnlijker. Want waar ging die hele Fortuyn revolte om? In de kern om drie zaken.
Ten eerste, de voortwoekerende invloed van de islam op het straatbeeld en de omgangsvormen. Ten tweede, het gevoel dat Nederland zijn identiteit kwijtraakte: het was althans taboe geworden om het voor die identiteit op te nemen. Ten derde, de overheid had het gevoel voor gepaste vorm en schaal verloren – de privatisering, de globalisering en het openstellen van grenzen waren te snel gegaan.
Op deze terreinen is er eigenlijk niets verbeterd sinds Volkert zijn moord pleegde. Dus heeft Volkert gewonnen en met hem het establishment, bedoeld of onbedoeld. Continuïteit zegevierde boven disruptie. Volkert verloor weliswaar jaren van zijn leven, maar de impact die hij had was miljoenen malen groter. We moeten erkennen dat de daad van Volkert een strategische meesterzet was. De LPF verbrokkelde, de PVV werd buitenspel gezet – Fortuyn is voor niets gestorven.
Misschien dat Volkert juist karaktertrekken deelt met mensen die in ideologisch opzicht ver van hem afstaan. Zoals Volkert meende een ultieme daad te moeten stellen voor de verheven linkse zaak, zo zijn er ook schreeuwers die zich presenteren als de onderbuik van geborneerd Nederland. Nu doel ik op mensen die zich verkleind en vernederd voelen in de aanwezigheid van een natuurlijk en authentiek zelfvertrouwen, precies zoals Volkert zich in het nauw gedreven voelde door het zelfverzekerde charisma van Fortuyn.
Iemand die er qua studies en maatschappelijke acceptatie zelf weinig van heeft gebakken, verhult zich vaak achter het aanvallen van anderen. Hoe zo’n persoon in zijn vel zit, qua lijfelijkheid, is daarnaast onvoldoende charismatisch om hem maatschappelijke erkenning te brengen. Als dit intellectueel dan ook niet lukt, moet het via het vertalen van geborneerde woede in de samenleving, in plaats van met doordachte analyses te komen.
Volkert heeft – tegen de achtergrond van de continuïteit in beleid en de voortgaande culturele, religieuze en demografische veranderingen – bewezen dat geweld loont. Onlangs beriep de Partij van de Eenheid zich op die bevolkingsverandering om te pleiten voor halalstranden: “De demografische samenstelling van de gemeente Den Haag is de afgelopen decennia structureel veranderd. Inmiddels is 57 procent van de inwoners van een niet-Westerse allochtone afkomst waarvan ruim 70 procent islamitisch is.” Fortuyn had het niet zover laten komen. Volkerts geweldsdaad heeft een generatie aan demografische verandering gekocht: zo zegevierde zijn geweldsdaad boven alle zalvende types die prediken dat terreur nooit wint (net zoals dit overigens in 2018 werd bewezen toen gewelddadige moslimfanatici Wilders dwongen om zijn cartoonwedstrijd af te lassen).
Ik herinner me hoe er vlak na Volkerts veroordeling shirts in omloop waren met als opschrift: “Zodra hij vrijkomt is de jacht geopend!” – inclusief een schaduw van zijn hoofd met een richtvizier erop. Alleen toen hij daadwerkelijk vrijkwam, gebeurde er niets. Kok, Melkert, Rosenmöller en andere politici die de haatsfeer rond Fortuyn mede opwekten, zijn beloond met elitebaantjes die hen een aangenaam leven verschaften. Ook hierin herkende de bevolking een grote onrechtvaardigheid.
Toegegeven – Fred Teeven (VVD) heeft nog enige tijd gepoogd om Volkert langer vast te houden. Gesteund vanuit de ‘lange mars door de instituties’ kwam de moordenaar er echter vanaf met een enkelbandje en zelfs die werd direct doorgeknipt. Ook dáár zegevierde Volkert maximaal. Steeds weer blijkt de ‘rechtstaat’ een lachertje voor extreemlinks tuig. Dat is geen complotdenken – het is in 2018 opnieuw bewezen. Al in 1998 concludeerden Meindert Fennema en Frank Buijs dat de gevestigde orde, extreemlinks de hand boven het hoofd houdt.
Het tastbare voordeel dat Volkert leeft, is dat hij laat zien dat straffen laag zijn en hoe makkelijk je het rechtssysteem kunt manipuleren. Zijn trol-acties tegen het rechtssysteem strijken mensen tegen de haren in en maakten hen wakker, zelfs als ze oorspronkelijk niet politiek geëngageerd waren. Onbedoeld vergroot Volkert het draagvlak voor langere straffen.
Dat niemand wraak heeft genomen in naam van Fortuyn, laat enerzijds de stabiliteit van onze rechtstaat zien, maar is in een andere zin demoraliserend. Het demonstreert dat Nederlanders zich veel laten welgevallen – steeds wanneer we over Volkert horen in de media wordt deze demoraliserende waarheid er dieper ingedrukt. Dat kan weer een opmaat zijn voor verdere (politieke) vernederingen. Je ziet het gebrek aan strijdbaarheid om je heen en gaat dat masochistische zelfbeeld verinnerlijken – zo wordt lijdzaamheid onze cultuur. Denk maar aan het personage Theon Greyjoy in Game of Thrones: steeds werd hij vernederd door Ramsay Bolton en hij verinnerlijkte die vernedering tot een diep geloof dat hij was voorbestemd om zich te onderwerpen. Precies zó vernedert Volkert de samenleving met al zijn processen, zoals tegen de Telegraaf.
We zijn zeventien jaar verder sinds de moord op Fortuyn en het deel van het volk dat hij vertegenwoordigde wordt tot frustratie en wanhoop gedreven. Kijk alleen al naar de ballen die de regering de afgelopen jaren op de stip heeft gelegd: de dividendbelasting, de afschaffing van het referendum, de klimaatwet en het pact van Marrakesh. Nu ben ik vast nog twintig dingen vergeten zoals pensioenen en een Europese WW – FvD heeft die ballen één voor één in het doel getrapt en wordt nu in vele provincies uitgesloten.
Het kartel blijft dit framen als “Baudet spreekt zich te extreem uit en opereert politiek onhandig, nu wordt hij uitgesloten, eigen schuld dat is het politieke spel, een stem op FvD is weggegooid dus stem weer op het kartel.” Dit is de kern van de op-FvD-toegepaste tactiek en alles wat er verder over gezegd wordt, is verspilde moeite. Uiteraard gesteund door het mediakartel, dat zelfs Baudets meest obscure uitspraken van jaren terug opgraaft, uit de context trekt en opblaast tot een struikelblok voor de formatieronde.
Als dit zo doorgaat, ontstaan er dan situaties zoals Johan Remkes leek te vrezen? Zullen mensen dan bombrieven ontvangen en anonieme bedreigingen? Oplopend in schaal totdat daadwerkelijke uitschakelingen volgen? Zal ‘links’ c.q. de gevestigde linksliberale orde (volgens Jan Gajentaan een cultuurmarxistische orde) dan met angst worden gedwongen tot een ander beleid en tot een einde aan het buitensluiten van realistische partijen? En zal dit zich dan doorzetten totdat instituties onbestuurbaar worden?
Het kartel moet écht oppassen met die uitsluiting – ze werken namelijk een revolutie in de hand en dit zal geen centraal gestuurde revolutie zijn, zoals naar het Franse en Russische voorbeeld. Deze revolutie zal neerkomen op sabotage van de gevestigde orde vanuit de grassroots – het zal een war of attrition zijn. Veel is er niet voor nodig. Als een substantieel deel van de politie en het leger de kant van het volk kiest kan het snel gaan. Soldaten maar vooral politieagenten merken al jaren hoe zij steeds meer ‘rommel moeten opruimen’ sinds de Fortuyn-revolte in de kiem is gesmoord. Het blijft dweilen met de kraan open.
Het échte trauma van Volkert – het diepere onbehagen eronder – is dat zijn actie onontwijkbaar aantoont hoe vatbaar onze samenleving is voor politiek geweld. Er zijn hier inmiddels culturen gevestigd waarin men méér respect afdwingt met geweld, dan door iets te bereiken. Dat werkt: bij het minste voorval verontschuldigen directies zich direct – men is doodsbang voor escalatie. Het gevaar is hier dat mensen zich naar verloop van tijd veilig gaan voelen bij groepen die bereid zijn geweld te verrichten naar andere groepen, om hen te beschermen tegen die andere groepen.
Extreemlinks is bijvoorbeeld gewelddadig. Iedereen weet dit – het heeft geen ander effect dan dat opponenten zich voorzichtiger uitspreken of anders beveiligd moeten worden. Wilders wordt al decennia beveiligd tegen moordaanslagen: de samenleving wordt echter tastbaar meer islamitisch door aanpassing uit angst. Tel het aantal grappen over Mohammed door cabaretiers! Wie kijkt naar de ontwikkeling van media als YouTube en ziet hoe ‘afwijkende’ stemmen worden behandeld op Twitter – wie aanschouwt hoe de EU wetgeving introduceert om het opinielandschap te reguleren en tot slot de levensduur van Jensens talkshow taxeert, die zal concluderen dat er nog een lange weg te gaan is. Paul Joseph Watson zegt het perfect en de meer progressieve Victoria Hewson ziet dit inmiddels ook. Impliciete en expliciete geweldsdreigingen maken het er niet makkelijker op.
Stel nu dat iemand een documentairemaker zou bedreigen. Als die persoon daardoor minder publiceert, dan wint de bedreiger. Ik herinner me nog dat ik, in de begindagen toen Forum voor Democratie een denktank was, het keldertje in Amsterdam bezocht met een vriend van D66. Plots kwam er een man met een enorme rugzak binnen. Onze blikken kruisten elkaar en we dachten precies hetzelfde op dat moment. Was daar een linkse terrorist geweest, dan zou FvD nooit zijn opgekomen als politieke partij. Bovendien zouden er vele ‘rechtse smaakmakers’ zijn weggevallen.
Natúúrlijk zouden er in zo’n geval mensen uit sympathie stemmen op de getroffen politieke partij, of geld overmaken aan de documentairemaker. Maar de stempel van dit geluid op de maatschappelijke werkelijkheid, op de cultuur en de beleidsmachine, zou tastbaar zwakker worden. Om invloed uit te oefenen heb je meer aan een handvol charismatische en hardwerkende mensen met organisatorisch talent, dan aan duizenden stemmers. Kijk maar naar hoe de LPF uiteenviel. Het succes van Volkert doet ons pijn omdat er in ons Nederlanders ergens diep de christelijk-pacifistische overtuiging huist dat geweld niet mág lonen, zelfs als overduidelijk blijkt dat het loont.
Laten we hopen dat het in ons mooie land nog lang rustig en vredig blijft – maar ten koste van alles? Wellicht niet ten koste van onze ziel.
De teerling is geworpen en de storm zwelt nu steeds harder aan. Om erdoor heen te komen heb ik een buffer nodig. Steun mij daarom via BackMe.
