Twee juridische zaken rond de Europese Unie waren deze week in het nieuws. Onze CDA minister van Financiën, Wopke Hoekstra, wellicht nieuw politiek leider van het CDA, kwam met een voorstel om Duitsland, het economisch leidende land, nu ook politiek leidend te maken in de EU. En dat op basis van een programma waarin de soevereiniteit van de lidstaten verder wordt overgedragen naar Brussel, onder dreiging van strafmaatregelen. Een EU leger, Europese belastingen in de vorm van een vliegtax -nu nog een exclusieve bevoegdheid van de lidstaten- en ‘het oplossen van het klimaatprobleem’. En EU-landen die het Stabiliteitspact negeren of de rechtsstaat ondermijnen, moeten worden uitgesloten van alle EU-subsidies. Lidstaten die asielzoekers weigeren op te nemen, worden uit de paspoortvrije Schengenzone gegooid.
Niet echt een programma waar direct applaus voor klinkt. Al sinds de invoering negeren de eurolanden namelijk het Groei- en Stabiliteitspact, ook Duitsland. Frankrijk zelfs ieder jaar! En ook Nederland heeft zich er niet altijd aan gehouden. Dus iedereen straf. En die ‘ondermijning van de rechtsstaat’, dat is ongedefinieerde quatsch, maar daar zal ik een andere keer op ingaan.
Maar ik wilde het eigenlijk even hebben over die strafmaatregelen die Hoekstra voorstelt. Ten eerste het afpakken van subsidies voor landen die zich niet willen conformeren aan de nieuwe werkelijkheid. Merkel wil dit al langer, vooral om landen in Oost-Europa te dwingen migranten op te nemen. Er ligt daar wel een praktisch probleempje. Landen betalen weliswaar een forse contributie aan Brussel uit de algemene middelen (Nederland een miljard of zes, zeven, acht, als je de naheffingen ook meetelt en waarom niet?) maar die landen krijgen zelf geen, of maar beperkt, subsidies. Bedrijven krijgen de meeste subsidies uit de EU, en er kan sprake zijn van cofinanciering van projecten door (decentrale) overheden en regio’s. Die regio’s zijn gedefinieerd door de EU. Hoe ziet Hoekstra dit dan voor zich? Polen accepteert, heel verstandig, geen ladingen opvarenden van Sea Watch, en dan vervallen de landbouwsubsidies voor boeren in Polen? Iedereen voelt wel aan dat het straffen van bedrijven en personen voor acties van hun regering niet zomaar kan. Dat krijgt het karakter van economische sancties. Als we dat stadium bereikt hebben in de EU, is het nog veel erger dan ik dacht.
Het tweede dingetje van Hoekstra is landen die geen migranten accepteren uit Schengen te zetten. Schengen is wat anders dan het vrij verkeer van personen, hoewel het meestal wel zo genoemd wordt. Het vrij verkeer van personen staat in het Verdrag van Rome uit 1957 waarmee de EEG werd opgericht, en betekent dat inwoners van de verdragsstaten niet op grond van hun nationaliteit beperkt kunnen worden in hun economisch handelen in een andere verdragsstaat. Zoals de voorganger van Wopke Hoekstra’s regering het in 1957 stelde: de Europese Economische Gemeenschap onderscheidt zich fundamenteel van een douane-unie door de vrijmaking van het diensten-, personen- en kapitaalverkeer. Iedere lidstaat van de EU heeft dat. Het betekent niet dat je geen paspoort nodig hebt om te reizen. Dat is het Verdrag van Schengen (geen EU verdrag!) waarin een aantal landen heeft afgesproken de paspoortcontroles intern te laten vervallen. Zwitserland is lid van Schengen maar niet van de EU. Het VK is lid van de EU maar geen lid van Schengen. En Schengen zelf functioneert al nauwelijks meer. Frankrijk, Oostenrijk en ook Noorwegen hebben de grenscontroles net opnieuw voor zes maanden ingevoerd, en zitten dus nu effectief in de positie die Hoekstra als straf voorziet. Laten we wel zijn: juist vanwege de stroom illegalen wil je ook niet meer in Schengen zitten. De PVV wil er sowieso uit. Dus wat is dit voor een rare opmerking van Wopke Hoekstra?
En dan was er deze week nog D66 die het lidmaatschap van de EU in de grondwet wil zetten om te voorkomen dat er ooit nog een nexit komt. Het kan natuurlijk: in Frankrijk is het Verdrag van Lissabon gewoon aan de grondwet toegevoegd als, ik meen, het laatste artikel. Maar in de Franse grondwet staat ook dat Frankrijk een republiek is waarvan de soevereiniteit bij het volk berust. Dat is in Nederland juist niet het geval, bij ons staat in de grondwet dat internationale verdragen hoger staan dan de Nederlandse wet. Dat maakt dat dit voorstel een juridische knoop is. In het Verdrag van Lissabon staat in artikel 50 het recht op uittreding. Dat artikel blijft er gewoon in staan, want in de oorspronkelijke onderhandelingen bleek dat een uittredingsmogelijkheid juridisch verplicht is volgens internationale standaarden voor verdragen. Maar D66 wil dat onze grondwet de toepassing van artikel 50 gaat verbieden. Het lijkt mij dat je juridisch gezien artikel 50 niet kunt opheffen met een mededeling in onze grondwet dat Nederland verplicht lid is, terwijl de aanwezigheid van artikel 50 hoger staat dan diezelfde grondwet. Het gaat hier heel sterk om een politieke mededeling: wij, D66, geloven met hart en ziel in een EU die moreel hoger is dan wij als Nederland ooit kunnen zijn. En het CDA zegt in essentie hetzelfde: alleen zijn wij niets.
Het gekke is dat beide voorstellen gedaan zijn vanuit angst voor de populariteit van de wens tot verlaten van de Europese Unie. Hoekstra noemt het zelfs expliciet in zijn redevoering, en stelt dat zijn plan de voedingsbodem voor de exitbeweging zal wegnemen. Ik waag dat te betwijfelen. Het lijkt me eerder grond voor een verdere versterking van de euroscepsis.
De rede van het CDA, de proefballon van D66, het lijkt verdorie wel verkiezingstijd. Toch, dit zijn geen ondoordachte zaken. In de uitvoering allebei doodeng. Dit is werkelijk wat men politiek wenst. Ik zit bij de PVV, mijn wensen zijn kleiner en juridisch wel gedekt. Artikel 50 dus.
En als u nog wat leesvoer nodig hebt, ik heb een boekje uitgebracht. Over het mooie instrument van de schriftelijke vraag, door mij heel vaak gebruikt. Gratis te downloaden.
