In de Verenigde Staten is 65 procent van de kosten voor gezondheidszorg bestemd om stervenden veertien dagen langer te laten leven. In Europa gaan we dezelfde weg op. Anders gezegd: sommige medische specialisten, ziekenhuizen en aandeelhouders van farmaceutische firma’s worden stinkend rijk over de rug van stervenden.
Deze ontsporing van medische kosten doet uiteraard niets af van het belang en de waarde van de gezondheidszorg voor onze samenleving. In Congo heb ik drie jaar gewerkt in een gebied zo groot als de Benelux, waar slechts één arts aanwezig was. In de goede, oude koloniale tijd was dat wel even anders. Tijdens mijn tochten in het binnenland zag ik dan ook mensen met afgrijselijke wonden. Zo was er een man die was aangevallen door een luipaard. De helft van zijn gezicht was afgescheurd en een oog uitgerukt. Die wonden waren nooit verzorgd geweest. Ook ontmoette ik af en toe jonge mannen bij wie een van de benen één grote, opgezwollen etterende wonde was.
Medici werken keihard. Op de universiteit is de parkeerplaats voor het personeel van het Academisch Ziekenhuis al om acht uur in de ochtend helemaal vol. De parkeerplaats voor psychologen, politicologen en ander praatvolk begint slechts rond tien uur vol te lopen en op een mooie, warme zomerdag blijft die parkeerplaats de hele dag voor driekwart leeg. Je hoeft soms slechts uit je ogen te kijken om te ontdekken waar een parlementaire commissie maanden over doet.
Desondanks is een beleid nodig om de excessen in de gezondheidszorg te beteugelen. Het algemene beleidsprincipe moet zijn dat behouden blijft wat werkt en afgeschaft wat overbodig is of niet werkt. In de westerse landen is de gezondheidszorg van extreem hoog niveau en alle burgers hebben het recht en de mogelijkheid om er gebruik van te maken. Dat is een fantastische verwezenlijking van de westerse beschaving. De kosten lopen echter de spuigaten uit. In de VS wordt jaarlijks 3,5 triljoen dollar uitgegeven aan de gezondheidszorg, dit is 10.739 dollar per Amerikaan. Studies hebben aangetoond dat 25 procent van de zorg geen effect heeft. Dat betekent dat jaarlijks 800 miljard dollar nutteloos wordt besteed.
Er is geen reden om aan te nemen dat de cijfers in Europa hier sterk van afwijken. In Nederland wordt jaarlijks rond de 100 miljard euro uitgegeven aan zorgkosten. Indien bovenstaande berekening ook voor Nederland zou gelden, zou 25 miljard euro van dit bedrag nutteloos besteed worden. Het zou me niet verbazen dat in andere sectoren zoals jeugdzorg en de geestelijke gezondheidszorg, het nutteloos besteed budget boven de 50 procent ligt. In deze laatste sectoren worden namelijk de moeilijkste cliënten voortdurend naar elkaar doorgeschoven en krijgen veel mensen, bij wie de problemen anders vanzelf overgaan, de specialistische zorg.
Hoe een einde gemaakt kan worden aan deze wantoestand ligt eigenlijk voor de hand. Het is vooral een kwestie van transparantie en van het beheersen van de overheadkosten. Transparantie betekent dat voor elke ingreep vooraf duidelijk is wat het zal kosten en wat de verwachte effectiviteit is. Voor elke arts en ziekenhuis moet dit bekend zijn. We zouden moeten beschikken over een app waarbij we voor onze regio kunnen zien waar we bijvoorbeeld voor een heupoperatie terecht kunnen, waar de beste chirurgen voor deze operatie werkzaam zijn en wat dat kost. Op die manier ontstaat een competitie tussen de ziekenhuizen, waardoor de kosten worden gedrukt en de kwaliteit wordt verhoogd. De beste artsen kunnen best wat meer vragen, want waarom zouden we voor slechte artsen evenveel betalen als voor de beste? Sommige ziekenhuizen verzetten zich tegen deze transparantie omdat ze geen goede zorg leveren of omdat ze door een teveel aan bureaucratie inefficiënt werken. Zonder transparantie is een controle over de kosten en de kwaliteit echter niet mogelijk.
Goede preventie is cruciaal om de kosten te drukken. Dit geldt vooral voor chronische ziekten. Een van de belangrijkste en onmiddellijk uitvoerbare preventieve maatregel om de kosten van de gezondheidszorg te verminderen is het drastisch verhogen van pensioenleeftijd. Mensen die blijven werken zijn namelijk vaker gezonder. Die hebben geen tijd om te zeuren over kwaaltjes. Een ander middel is het radicaal snijden in niet-medisch personeel, in bestuurders en administratief personeel. Er zou een soort consultatiebureau moeten zijn die voor ziekenhuizen de organisatie op regelmatige tijdstippen doorlicht en dwingende adviezen geeft om de overheadkosten te drukken.
Een besparing van 25 miljard euro op de ziekenzorg in Nederland zou heel nuttig besteed kunnen worden. Te denken valt aan de ouderenzorg. Of misschien zouden de pensioenen ermee verhoogd kunnen worden, zodat onze oudjes leuke dingen kunnen doen en graag gezond willen blijven om nog lang van het leven te genieten. Wie er zin in heeft, loopt minder risico op ziekte.
Soms wordt over het hoofd gezien dat we allemaal dood gaan. Om te voorkomen dat de laatste twee levensweken te veel geld gaan kosten stel ik voor dat de zorgkosten voor deze periode binnen het eigen risico vallen. De erfgenamen zullen er voor waken dat de kosten worden gedrukt. Wie kan het schelen dat een dierbare vandaag of over twee weken het tijdelijke met het eeuwige verwisselt? Niemand, toch?
