Ik heb een fascinatie voor Duitse oorlogsmonumenten en begraafplaatsen. Als ik voor werk of vakantie in Duitsland ben, stop ik vaak even tijdelijk op zo’n plek. Of zoals de Duitsers het noemen, een Denkmal.
Thuis heb ik een Duitse helm, een zogenaamde Stahlhelm. Er zit een gat in. Qua kleur is deze geschiedenis inmiddels Fall Gelb verworden tot Fall Roest.
Misschien heeft de eigenaar van de helm de oorlog overleeft, misschien ook niet. Maar altijd als ik een Denkmal bezoek, denk ik: Misschien leefde de eigenaar van de helm wel in dit dorp.
Het interessante aan de helm is, dat de betekenis voor verschillende personen in verschillende tijdperken zo kan veranderen. Dat geldt ook voor de Nederlandse opinie over de geschiedkundige canon. Voor mijn oma was de helm het symbool van verdrukking en oorlog. Zij had er waarschijnlijk weinig moeite mee gehad als de helmdrager de helm nog droeg toen het gat ontstond.
Bij de oma van de soldaat kwamen er misschien wel herinneringen aan die andere oorlog, ruim 20 jaar eerder naar boven. De Stahlhelm was immers ingevoerd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Maar voor haar had de helm weer een hele andere betekenis dan voor mijn oma.
Bij mij thuis dient de helm inmiddels als decoratie.
Na de oorlog, ging mijn opa naar Nederlands-Indië. Gelukkig overleefde hij de politionele acties, en heb ik hem nog goed gekend. Hij praatte er overigens nooit over. Zijn uniform was voor mijn oma waarschijnlijk een bron van trots. De vraag is echter wel hoe de opstandelingen van TNI tegen datzelfde uniform aankeken, met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid totaal anders als mijn oma. De discussie die de laatste jaren gevoerd is over de politionele acties, met name door de rechtszaak die aangespannen werd door de weduwen van Rawagede, is soms pijnlijk om te volgen.
Maar feit is dat er oorlogsmisdaden zijn gepleegd tijdens de politionele acties. Door een klein aantal soldaten weliswaar, maar toch.
Niet alle Wehrmachtsoldaten uit de Tweede Wereldoorlog waren zo fanatiek als bijvoorbeeld de SS. Begrijp me goed, ik maak geen vergelijkingen, maar enige nuance in de discussie lijkt me op zijn plaats. Geschiedenis is geschiedenis, maar het lijkt me geen goed idee om maar gewoon in de hitte van het moment besluiten te nemen waar we later spijt van krijgen. Als we alle vaderlandse helden namelijk met de huidige moraliteit en sociaal wenselijke politiek zouden veroordelen, hielden we er weinig over.
Laten we alles in de context van de geschiedenis bekijken. Helaas gebeurt het regelmatig dat personen of gebeurtenissen uit het verleden in het heden worden beoordeeld. Dit lijkt me een onprettige vorm van anachronisme. Ik vermoed namelijk dat de Amerikaanse bevolking over een aantal jaar ook spijt krijgt van het verwijderen van alle geconfedereerde standbeelden.
Dit geldt in Nederland ook rond de discussie over De Ruyter en Coen. Zet er desnoods een bordje met extra aanvullende informatie bij, maar laat ze lekker staan. Zonder deze helden bestond Nederland misschien niet eens meer. Het is goed dat de Nederlandse canon bestaat, maar laten we er vooral voor waken, dat we met elke politiek correcte hype weer meegaan het oppoetsen of schoonvegen van onze geschiedenis. De afgelopen week ging het bijvoorbeeld weer over de vrouwen in de geschiedenis.
Helaas is het zo dat een man het vrouwenkiesrecht heeft ingevoerd, het spijt me dames. Maar als er vroeger meer mannen geschiedenis maakten, dan is het toch echt geschiedvervalsing om her en der maar een vrouw ertussen te plaatsen om toch het quota te halen. Ik heb niets tegen vrouwen, ben zeer gelukkig getrouwd, maar achteraf de geschiedenis veranderen omdat het nu beter uitkomt lijkt me geen goed idee. Beschrijven is iets anders dan herschrijven. Het is aan de huidige maatschappij om de geschiedenis te schrijven voor de toekomstige historici.
Laten we oppassen om achteraf te oordelen over goed en kwaad. Soms ligt het heel erg duidelijk, maar nog vaker is het niet zo zwart of wit. Meestal grijs, in dit geval: Feldgrau.
Jan Keuken
