Klokkenluiders die belangrijke doofpotten onthullen en als dank voor bewezen diensten vervolgens strafrechtelijk worden vervolgd, roept de vraag op of dat wel met elkaar te rijmen valt. Toch is op grond van de wet in Nederland dat toegestaan. Dat risico lopen ambtenaren die misstanden lekken naar de media. En voor klokkenluiders buiten de overheid is iets soortgelijks toegestaan. Een ontslag op grond van verstoorde arbeidsverhoudingen. Dat schept bij iedere weldenkende burger verwarring en ongeloof. Hoe kan je nu het maatschappelijk belang dienen door ernstige misstanden te melden en tegelijkertijd zwaar gesanctioneerd te worden voor dat melden? Het antwoord is eenvoudig. Wet- en regelgeving maken dat mogelijk en daarover heeft de politiek altijd bewust haar mond gehouden.
Politici en de overheid hebben in 2016 met veel tam tam de in de wereld opzienbarende wet het Huis voor de Klokkenluiders in Nederland ingevoerd. Eindelijk zouden moedige klokkenluiders beschermd worden tegen hun werkgevers als zij de klok zouden luiden over ernstige misstanden die het maatschappelijk belang schaden. Langzamerhand zien politici en vele deskundigen in dat er iets niet goed is en richten ze alle aandacht op de al jaren durende chaos bij het Huis voor de Klokkenluiders. Waarom lukt het nu niet om die organisatie op de rails te krijgen en goed te laten functioneren? Vooral het energievretende zwarte pieten spel van wie kunnen we de schuld geven dat het niet goed van de grond is gekomen, staat centraal in de analyse. Hoe dom kunnen we met zijn allen zijn? Het Huis is gebouwd op de wet als fundering en deze wet deugt niet. Dat weten politici en deskundigen al heel lang. De wet is een moeizaam tot stand gekomen compromisvoorstel. Leuk om snel goede sier als politici en overheid mee te kunnen maken dat er toch echt iets fundamenteels in Nederland is geregeld ten aanzien van de bescherming van klokkenluiders. We zouden een voorbeeld zijn voor de gehele wereld.
Klokkenluiders dachten dan ook terecht dat eindelijk er iets wezenlijks zou veranderen. Maar de realiteit was volstrekt anders. Ze trekken nog steeds aan het kortste eind. Een eind dat heel veel schade inhoudt. Voor de gezondheid op het financiële vlak en anderszins. En toch gaan ze maar door in hun strijd in de hoop dat met behulp van het Huis of ander instanties zoals de Nationale Ombudsman ze alsnog hun gelijk zullen krijgen. De overheid en politiek beloven immers beterschap en zetten zich ten volle in om het Huis te renoveren. Er hoeven alleen nog een paar interne klokkenluiderskwesties opgelost te worden en men kan met volle kracht vooruit. De verantwoordelijke minister Ollongren heeft dat de Tweede Kamer ook toegezegd. Niet alleen een ernstige inschattingsfout ten aanzien van de werkelijke oorzaak maar ook opnieuw bewust klokkenluiders valse hoop geven op verbeteringen. En niemand in de Tweede Kamer, indachtig het ooit zo moeizaam tot stand gekomen compromisvoorstel van de huidige wet, heeft de ballen gehad om de minister terug te fluiten in haar bij voorbaat al kansloze missie. Zolang de wet- en regelgeving niet drastisch worden veranderd en aangepast op essentiële onderdelen, zodat klokkenluiders daadwerkelijk kunnen worden beschermd, zal er helemaal niets veranderen. In de volksmond noemt men dat verlakkerij of bedrog.
Juristen zullen blij zijn met deze aanpak om de problemen op te lossen. Die hebben houvast aan regeltjes en uitzonderingen en vinden het leuk om desnoods te procederen tot je een ons weegt. Politici zullen eveneens blij zijn. Voor de bühne kunnen ze dan scoren. Het Huis wordt immers aangepast en opnieuw in de steigers gezet. In Nederland lopen we nog altijd voorop in de bescherming van klokkenluiders en de wereld kijkt toe hoe goed we dat doen. Gemakshalve gaat men dan maar voorbij aan de enig juiste oorzaak van de gesignaleerde problematiek. De wet waarop het Huis is gebouwd, deugt niet met wat het wel volgens politici zou moeten doen.
Effectief beschermen van onthullers van doofpotten. De wetgever heeft bewust voor een wet gezorgd waarin de waarheid altijd in het midden zal liggen. Pappen en nathouden en vooral veel juridische mogelijkheden open houden om lastige klokkenluiders blijvend de mond te kunnen snoeren. Goedschiks of kwaadschiks. De reden snapt iedere weldenkende burger.
Corruptie, machtsmisbruik en onoorbare politieke belangen kunnen op het fundament van de huidige wet en regelgeving het nog steeds winnen van integere en moedige klokkenluiders. Een waarschuwing aan alle toekomstige klokkenluiders is dan ook op zijn plaats. Onthul alleen doofpotten en misstanden als je niet anders kan. In de wetenschap dat de kans nihil is dat er iets wordt opgelost of dat jij er onbeschadigd en/of niet uiterst teleurgesteld uit komt.De situatie in Nederland wijkt niet af van veel andere landen waar corruptie, machtsmisbruik en onoorbare politieke belangen aan de orde van de dag zijn. Macht en integriteit verhouden zich in elke samenleving altijd slecht. Nederland is geen uitzondering!
