Veel huiseigenaren zitten nog jaren vast aan een hoge hypotheekrente, terwijl die sinds 2015 hard aan het dalen is. Tussentijds overstappen naar een lening met een lagere rente heeft voor deze groep echter nauwelijks zin, omdat de bank dan een boeterente in rekening brengt die (ongeveer) even hoog is als het voordeel dat de klant heeft van de lagere hypotheekrente.
De Tweede Kamer heeft in 2017 minister van Financiën Wopke Hoekstra de opdracht gegeven om te onderzoeken of ‘stapsgewijs boetevrij aflossen’ een goed idee is. Dat werkt als volgt. Hypotheekverstrekkers bieden klanten de mogelijkheid om jaarlijks 10% (of 20%) van de lening zonder boete af te lossen. Banken hebben die mogelijkheid opgenomen als service voor klanten die bijvoorbeeld hun hypotheekschuld willen verlagen met geld uit een erfenis. De Tweede Kamer heeft echter een andere bestemming voor dat boetevrije deel gevonden: wanneer banken bij dalende rentes jaarlijks 10% (of 20%) van de lening automatisch oversluiten, dan gaat iedereen stapje bij beetje profiteren van dalende hypotheekrentes.
Minister Hoekstra liet in de zomer van 2018 weten dat hypotheekverstrekkers niks voor de plannen van de Tweede Kamer voelen. Banken lenen namelijk zelf een groot deel van de hypotheekgelden die zij uitzetten. Wanneer het boetevrije gedeelte automatisch afgelost moet gaan worden bij dalende rentes, dan is dat een verruiming ten opzichte van de huidige leenvoorwaarden, en dat verhoogt de kosten van de funding van banken. De Nederlandse Vereniging van Banken rekende Hoekstra voor dat hypotheekrentes zomaar een procentpunt zouden kunnen stijgen. Een hypotheekrente van 3% stijgt dan naar 4%, aldus de bankiers. Het voordeel voor de groep schuldenaren met een bestaande hypotheek levert daarmee een flink nadeel op voor bijvoorbeeld starters en doorstromers die een nieuwe hypotheek afsluiten.
Daarop viel de zaak stil en vrijwel geen enkele hypotheekverstrekker werkt mee aan stapsgewijs oversluiten. Het enige nieuws aan het boeterentefront kwam van het Kifid. Het klachteninstituut voor de financiële dienstverlening publiceerde twee weken geleden een uitspraak over een zaak waarbij een klant zijn hypotheekverstrekker verzocht om de hypotheek stapsgewijs over te sluiten, verwijzend naar de wensen van de Tweede Kamer.
Nationale-Nederlanden, de hypotheekverstrekker waar het om draait en hierna afgekort tot NN, wil wel meewerken aan stapsgewijs oversluiten, maar dan moet de klant eerst langs een hypotheekadviseur. Zo staat dat namelijk in de hypotheekvoorwaarden. Daarnaast is het hypotheekadvies bedoeld om de klant te behoeden voor verkeerde financiële keuzes en NN geeft zo invulling aan de wettelijke plicht om het klantbelang voorop te stellen. In een adviseur had de klagende klant echter geen zin – de kosten van een advies overstijgen de opbrengsten van een gedeeltelijk lagere rente.
Het Kifid schaart zich in de uitspraak aan de zijde van NN. Immers, zegt het Kifid, zo staat het in de algemene voorwaarden en daar hebben de klant en de hypotheekverstrekker zich aan te houden. Bovendien, voegt het Kifid toe, heeft NN die voorwaarden opgesteld met het klantbelang voorop, dus is het logisch dat de klant eerst in gesprek moet met een (dure) hypotheekadviseur.
Het opmerkelijke aan de algemene voorwaarden is dat NN bij een gehele oversluiting ineens (met boeterente) of bij rentemiddeling niet van de klant verlangt dat deze langs een hypotheekadviseur gaat. Terwijl deze hypotheekaanpassingen veel meer financiële risico’s met zich meebrengen dan stapsgewijs oversluiten. Voor NN levert oversluiten ineens of rentemiddeling geld op; stapsgewijs oversluiten kost NN geld. In de algemene voorwaarden staat dus uitsluitend het klantbelang voorop omwille van de financiële belangen van NN.
Het is opmerkelijk dat het Kifid daar geen woord aan vuil maakt en de vraag of een civiele rechter wat meer vraagtekens gaat zetten bij zulke algemene voorwaarden. Hypotheekverstrekkers die geen glasheldere voorwaarden hebben opgesteld, kunnen gezien de dalende rente en de plannen van de Tweede Kamer vermoedelijk nog een aantal rechtszaken tegemoet zien.
Lees meer artikelen van Jeroen van Wensen.
