Toen Horst Kasner samen met vrouw en dochter Angela in 1954 van Hamburg naar het Oost-Duitse Quitzow verhuisde, besefte de predikant waarschijnlijk niet dat deze merkwaardige actie ooit de geschiedenisboeken zou halen. Al met al was het inderdaad een bizarre vertoning, te vergelijken met een verhuizing heden ten dage naar Noord-Korea.
Die verkassing naar het post-stalinistische romp-Duitsland (Stalin was een jaar eerder overleden) was geen impulsdoorbraak, maar het gevolg van diepliggende overtuigingen. De grens tussen de beide Duitse staten was nog tot 1961 open. Kasner heeft tijd genoeg gehad om zijn biezen te pakken en als spijtoptant naar de Bondsrepubliek terug te keren. Niemand had hem dit euvel kunnen duiden. Maar dat gebeurde niet. Integendeel. Horst Kasner ontwikkelde zich tot een systeemconforme autoriteit, en wel zo dat zijn gemeente hem de ‘rode Kasner’ noemde.
De kleine Angela werd gesocialiseerd op dezelfde wijze waarop andere kinderen in de DDR klaar werden gestoomd voor de ‘eerste-arbeiders-en-boerenstaat-op-Duitse-bodem’. Of zij nu wel of niet secretaris van de afdeling agitatie en propaganda in de DDR-organisatie Freie Deutsche Jugend is geweest doet er niet toe. (Zij ontkent). Evenals de vraag of zij het een en ander heeft gedaan voor het Ministerium für Staatssicherheid (MfS), de beruchte geheime dienst. (Zij ontkent). Ook het gegeven dat zij in 1986 en 1989 van Oost- naar West-Duitsland kon reizen is weliswaar opmerkelijk – dit was vaak een voorrecht voor zeer partijgetrouwe apparatsjiks – maar rechtvaardigt op voorhand geen veroordeling.
Wel relevant is dat men zeer zuiver in de leer moest kunnen handelen wilde men zich in een dergelijke ‘socialistische’ autocratie handhaven – en men diende over de nodige flexibiliteit te beschikken om overeind te blijven. Zeker wanneer je wilt studeren, wanneer je ambitieus bent. En Angela, die in 1986 als chemicus promoveerde, was ambitieus – en niet alleen dol op scheikunde, maar ook op macht.
Nietzsche merkte in 1874 op dat moderne mensen lijken op “de geplaagde slaven van de drie M’s: van het moment, de meningen en de modes”. Merkel heeft deze slavernij, of beter gezegd de verslaving aan de macht van het moment, tot kunstvorm weten te verheffen. Het belangrijkste is – en zij zal het ook gedurende haar studie scheikunde tijdens de verplichte lessen ML (Marxisme-Leninisme) tot zich hebben genomen – het verwerven, handhaven en uitbreiden van macht. Natuurlijk was het, indien mogelijk, prettig om deze Leninistische eis met veel ‘goedheid’ te kunnen larderen, maar de prioriteit lag bij de macht. Altijd.
Naast haar ontwikkelde gevoel voor macht beschikt zij over nog een belangrijke drijfveer die diep in haar Oost-Duitse verleden wortelt: een protestantse ethiek naar DDR-snit. Het betreft hier een zedenleer die uit strikt gepolitiseerde moraalopvattingen bestaat.
De kerk in de DDR was nooit louter een geloofsinstituut, maar ook een vehikel voor politieke doelen. Een deel van die typisch Oost-Duitse protestantse ethiek bestond uit een soort ‘Schuldkult’ ten aanzien van de Duitse historie. Deze masochistische cultus van historische Duitse schuld kwam vooral in de Stalinistische periode prominent in beeld. De rode draad van deze ‘Misere-Sicht’ op het Duitse verleden is een vermeende lijn van pure verdorvenheid die van Luther via Frederik II naar Hitler loopt. De DDR verklaarde weliswaar dat zij deze ‘Erblinie’ had overwonnen, maar de boodschap van een ‘perfide Duitsland’ bleef wel degelijk bestaan.
Angela Merkel zal er in haar socialisatie door beroerd zijn. Sterker nog, het idee van Duitse schuld moet binnen het gezin waaruit Merkel kwam grote hoogtes hebben bereikt. En wel zo hoog dat de vader bereid was om naar de dictatoriale DDR, naar het ‘betere’, naar het ‘antifascistische’ Duitsland, te verhuizen.
Uiteraard is en was die vermeende Duitse schuldigheid niet op te lossen – behalve dan wanneer heel Duitsland zou oplossen, en wel in een multiculturele, in een geglobaliseerde wereld waaruit ooit iets moois zou kunnen ontstaan.
Het kan zijn dat Merkel zwichtte voor de charme van Obama, of dat de stichter van de Paneuropese Unie, Coudenhove-Kalergi, haar in een droom is verschenen. Ook voor de verzuchting dat zij de wraak zou zijn van wijlen Erich Honecker, de voorlaatste staats- en partijleider van de DDR (‘Honeckers Rache’), valt iets te zeggen.
Maar het is waarschijnlijker dat naast haar al dan niet aangeleerde gevoel voor macht de overgeërfde (onderaardse) ‘Schuldkult’ haar grote raadgevers zijn en waren. Ook wanneer dit een irrationeel zigzagbeleid tot gevolg heeft waarbij radicale pirouettes niet te vermijden zijn.
Te denken valt bijvoorbeeld aan haar uitspraak in oktober 2010 dat de multiculturele samenleving is mislukt. Tijdens de Deutschlandtag van de Junge Union verklaarde zij: “Der Ansatz für Multikulti ist gescheitert, absolut gescheitert!” (‘Het uitgangspunt voor de multiculturele aanpak is mislukt, absoluut mislukt!’). Dit was een juiste, een realistische inschatting – die zij vervolgens in 2015 te grabbel gooide door de grenzen van Duitsland wagenwijd open te zetten. Binnen mum van tijd muteerde zij tot een heilige die zich door de hele wereld als Mutti Merkel liet fêteren. Zij zal zich op dat moment door en door verbonden hebben gevoeld met de politiek-ethische principes van haar ouderlijk huis: met God de wereld veranderen. Welnu, dat is haar gelukt.
Terwijl Duitsland zich voorzichtig emancipeert van de geallieerde ‘re-education’, is Merkel in een ‘Misere-Sicht’ op het Duitse verleden blijven hangen. Haar macht gaf en geeft haar de gelegenheid Duitsland (en Europa) substantieel te veranderen. Dat hierbij de vrijheid onder de eenheid wordt begraven deert haar niet.
Misschien is Merkel dialecticus genoeg om te beseffen dat Duitsland door haar politiek Europa voor de derde keer binnen een eeuw op z’n kop zet. Alleen ditmaal zijn en worden er feiten gecreëerd die onomkeerbaar zijn.
Dat zij dit langdurig zonder noemenswaardige binnenlandse oppositie kon doen zegt iets over de bizarre Duitse gezagsgetrouwheid. Dat zij vanuit het EU-establishment voor haar beleid zo bewierookt wordt, zegt iets over de volgzaamheid van Duitslands satellieten – en de afgronden die publieke en gepubliceerde opinie intussen van elkaar scheiden. Men moet vermoedelijk teruggaan naar de oude DDR om een vergelijkbaar spagaat aan te treffen.
