Het is een nieuwtje wat bij weinig mensen een belletje doet rinkelen, maar wat veelzeggend is voor de staat waarin Forum voor Democratie (FvD) zich bevindt. Deze week kondigde Cees van der Sande zijn ontslag aan als Statenlid van de provincie Limburg. Hij is de eerste FvD’er die helemaal vertrekt en zijn zetel teruggeeft aan de partij. Eerder vertrokken weliswaar enkele FvD’ers, maar die namen hun zetel mee naar de partij van Henk Otten of ze begonnen voor zichzelf. Van der Sande niet. Wie hem een beetje kent weet waarom: Van der Sande is een echte Thierry Baudet-fan.
Het vertrek van Van der Sande komt niet onverwacht: er was al langer sprake van een conflict en hij had al aangekondigd op te stappen als er geen oplossing kwam. Die is er niet gekomen: Van der Sande vindt de fractie in Limburg te kritisch over Baudet. Laat dit even op u inwerken: eerder stapten FvD’ers op die het niet met Baudet eens waren. Nu stapt het Statenlid op die het meest op zijn hand is. Een voorbode voor ellende dus: de kans dat er inhoudelijke conflicten ontstaan tussen de Limburgse fractie en Baudet is groter dan dat Van der Sande een conflict krijgt met de politiek leider.
Hoe ernstig het conflict is, blijkt uit twee basale feiten. Ten eerste is Van der Sande langer en intensiever betrokken bij FvD dan veel andere Statenleden. Van der Sande was al in 2017 actief en was belangrijk bij de opbouw van het Limburgse FvD-netwerk. Hij onderhandelde ook mee over de coalitie. Ten tweede gaat hij met lawaai weg: niet alleen is publiekelijk bekend geworden dat er ruzie is, maar hij komt bovendien speciaal naar zijn laatste Statenvergadering om een volgens FvD ongewenst amendement van de Partij voor de Dieren aan een meerderheid te helpen.
Dat laatste is geen detail. Limburg is de enige provincie waar FvD meebestuurt in de vorm van een extra-parlementair college. De partij zit er formeel niet in, maar een FvD’er is wel als persoon in het college vertegenwoordigd: oud-lijsttrekker Ruud Burlet. De coalitie zoekt naar wisselende meerderheden. FvD vindt dat een vernieuwing, maar Burlet laat zien dat dit niet meer is dan domme PR-praat. Hij roept Van der Sande op om bij de stemming over het gehate amendement weg te blijven. Hoezo heeft de FvD-fractie in Limburg de vrijheid om zelf te beslissen?
De Limburgse ruzie illustreert hoe het met Forum voor Democratie in de provincie gaat. Het gaat beroerd, al is dat tot dusver alleen in Limburg in de openbaarheid gekomen. We kunnen de problemen gemakkelijk uittekenen. Het zijn er drie.
Geen provinciaal programma – Er werd in maart een landelijke campagne voor de Eerste Kamer gevoerd. Provinciale standpunten stonden alleen op de website en werden niet breed uitgemeten waardoor kiezers op een landelijk programma stemden en FvD in de provincie geen duidelijk mandaat heeft. FvD-Statenleden hebben geen achterban bij elkaar gekregen voor hun inhoudelijke programma en de achterban heeft daar ook geen duidelijke verwachtingen van, behalve dat nergens windmolens moeten komen.
Statenleden van FvD zijn dus nergens aan gebonden en kunnen daarmee zeer uiteenlopende ideeën hebben waar hun partij in hun provincie voor moet staan. Dat kan een probleem worden zoals in Limburg: is FvD nou wel of niet voor dat gehate amendement van de Partij voor de Dieren? Er is nooit een belofte over dat onderwerp – een geitenstop – gedaan. Zelfs niet in de meest globale zin.
Statenleden zijn geen team – Statenleden van FvD zijn allemaal landelijk geselecteerd en kenden elkaar bij aanvang van de bestuursperiode niet of nauwelijks. Er is meestal maar één trainingsdag geweest. Er is niet gezamenlijk aan het programma gewerkt, niet gezamenlijk campagne gevoerd en nauwelijks een team gevormd. Hoe de samenwerking dan vervolgens gaat verlopen – zonder heldere inhoudelijke agenda – is een grote gok.
Als er niet of nauwelijks teambuilding is, maakt dat het overbruggen van onderlinge meningsverschillen moeilijker, zeker in een setting waarin er ook geen duidelijk programma is en men niet altijd voldoende kennis van de politiek heeft. Hoe bijvoorbeeld samen te werken met een gedeputeerde als Burlet, die het in zijn hoofd haalt gekozen volksvertegenwoordigers te vertellen wat ze moeten doen?
De landelijke koers verschuift – Sommige mensen zullen zeggen: de koers van FvD is wel duidelijk want die wordt landelijk bepaald. Dat klopt, maar het helpt niet erg: er is immers een programma uit de tijd van Henk Otten over klimaat, migratie, koopkracht en Europa, maar er is ook een programma van na de verkiezingen met de Uil van Minerva, de boreale wereld, essays over vrouwen, de deep state, retweets van de identitaire beweging en het inperken van de macht van rechters.
FvD-Statenleden zijn bij de partij gekomen in de tijd dat Henk Otten de partij een gematigd profiel probeerde te geven. Het probleem is dat de landelijke koers is verschoven en dat dat in ieder geval een deel van de Statenleden niet zal bevallen: het bemoeilijkt de samenwerking in de provincie en zij worden erop aangesproken terwijl ze niet voor de nieuwe koers hebben gekozen en hem ook niet kunnen veranderen.
In deze situatie loopt de spanning vroeg of laat op. Van der Sande zal niet de laatste zijn die vertrekt: sommigen zullen zich afsplitsen en anderen zullen simpelweg hun gezicht zo min mogelijk laten zien. Zo’n terugtrekkende beweging zien we wederom in Limburg: naar verluid hebben drie potentiële vervangers van Van der Sande alvast voor de eer bedankt. Rara waarom zou dat nou zijn?
