The future of all the coming generations rests on your shoulders.
– Greta Thunberg
Ik vind het onbegrijpelijk dat er mensen waren die vrijwillig kozen voor de ideologie van het nazisme en die lid werden van de NSB of, erger nog, die zich vrijwillig aanmeldden voor de SS. Waren deze mensen in de ban van de nazipropaganda of kozen ze echt vrijwillig voor het kwaad?
Zo vind ik het ook onbegrijpelijk dat mensen nu vrijwillig kiezen voor actief verzet tegen mensen die proberen grote mondiale problemen als het klimaatprobleem aan te kaarten. Zijn deze mensen verkeerd voorgelicht door propaganda? Of kiezen ze uit zichzelf voor een egoïstische morele cirkel, waarbij ze hun korte termijn eigenbelang laten prevaleren boven de ecologische crisis die een grote bedreiging vormt voor de leefbaarheid van planeet Aarde?
Ik kon ook niet geloven wat ik zag; de glanzende Maserati in ons dorp was voorzien van een nieuwe sticker: Fuck you Greta. Ik zag het vanuit een ooghoek, ik liep terug; het stond er echt. Ik maakte er een foto van. Bumperstickers zijn in Nederland goddank nog niet zo alledaags als in de VS – waar via de bumperstickers een ware culture war woedt en waar mensen met stickers hun identiteit uitschreeuwen. I plead guilty: ik had zelf ook een anti-dierindustriesticker, maar mijn eigen ‘atheïsme’- en ‘veganisme is een morele plicht’ stickers durfde ik niet op de auto te plakken. Ik zag de Greta-sticker en mijn eerste reactie was om met een honkbalknuppel de ruiten in te rammen. Maar gelukkig laat ik me niet helemaal door mijn dierlijke driften leiden en toon ik enige beheersing. Als liberaal vind ik bovendien dat het iedereen vrij staat zijn of haar mening te uiten, inclusief opinies die mij onwelgevallig zijn. De vrijheid van expressie houdt nu eenmaal in dat ook jou onwelgevallige opinies geuit mogen worden. Ik probeer de stickeraar te begrijpen, waarom doet hij dit? Waarschijnlijk om zogenaamd linkse klimaatgekkies/-drammers te trollen. In die zin is het gelukt, mijn honkbalknuppelfantasie is nog steeds voelbaar aanwezig. Maar betekent het dat de Maserati-rijder meent dat 1) er geen nefaste door mensen veroorzaakte klimaatverandering is, 2) het onzin is om iets aan klimaatmaatregelen te doen, 3) hij zich heus niet uit zijn Maserati laat pesten door milieuactivisten, 4) hij een boude egoïst is wiens morele cirkel niet verder reikt dan de Maserati en die toekomstige generaties (inclusief eigen kinderen en kleinkinderen) geen fuck kan schelen of 5) hij (en ik durf er heel wat om te verwedden dat het een man betreft) iemand is die geïrriteerd is door het morele gelijk van een puber en in onmacht dan maar gaat bumpertieren? Een Maserati is een rijdende middelvinger. De bumpersticker doet daar nog een schepje bovenop.
De aan Floris’ honkbalknuppel ontsnapte rijdende middelvinger, foto: Floris van den Berg 2019
De powerspeeches van de inmiddels wereldberoemde Greta Thunberg zijn uitgegeven met als titel No one is too small to make a difference (2019). Greta is het opvolgicoon van Al Gore als het mondiale gezicht van de urgentie van antropogene klimaatverandering. Ik begin met mijn waardering uit te spreken voor de moed waarmee Greta haar overtuigingen uitdraagt en de kracht en eloquentie waarmee zij haar boodschap uitdraagt. De kracht van Greta is dat zij wars is van elke vorm van politieke correctheid. Zij zegt waar het op staat, zonder schroom wie er voor haar staat, en voor de economische haalbaarheid van haar plannen, de geopolitieke implicaties of de ongemakkelijke consequenties voor iedereen. Zij zegt waar het op staat. Thunberg verzint geen sprookjes. Zij leunt op de wetenschappelijke consensus. Het is de manier waarop zij dat verwoordt waarmee zij de wereldpers haalt. Thunberg is geen wetenschapper. Ze is geen klimaatexpert. En dat hoeft ook helemaal niet om een zinnige bijdrage aan het debat te leveren. Het probleem is niet dat er te weinig kennis is over klimaatverandering, want die kennis is er voldoende, maar het probleem is politieke onwil om snel te veranderen. Waarschuwingen van wetenschappers worden in de wind geslagen. Als er al maatregelen worden genomen dan is het too little, too late. Veel mensen reageren met: ‘als het te laat is, is er toch niks meer aan te doen, laten we er dan nog maar op los leven!’
Deze mensen gaan voorbij aan de morele consequenties van hun handelen. Zij schaden namelijk niet alleen zichzelf (wat vanuit liberaal perspectief een persoonlijke keuze is), maar ook toekomstige generaties, en het schaden van anderen is immoreel. Zelfs al zou het zo zijn (en ik vrees dat het zo is) dat een ecologische ineenstorting ophanden is, dan nog is er een morele plicht om anderen niet te schaden en om ons uiterste best te doen om deze ramp te voorkomen.
‘If the emissions have to stop, then we must stop the emissions.’ (p. 7)
Zo simpel is het. Het is duidelijk dat de uitstoot van broeikasgassen in rap tempo geminimaliseerd moet worden. De mondiale CO2-uitstoot neemt ondanks alle groene praatjes niet af, maar toe. Het probleem is dat we het kunnen vergeten. We kunnen – in het rijke westen althans – net doen alsof het probleem er niet is. Maar het negeren van het probleem maakt het probleem alleen maar groter – voor anderen. Greta stelt de problematiek in duidelijke, rechtlijnige taal:
‘There are no grey areas when it comes to survival. Either we go on as a civilization or we don’t.’ (p. 8)
‘People keep doing what they do because the vast majority doesn’t have a clue about the consequences of our everyday life.’ (p. 10)
Greta spreekt in aforismen. Geweldig hoe bondig en krachtig zij spreekt. Ik heb de neiging om alle passages die ik heb onderstreept te gaan citeren. Ze is, zoals iedereen weet, een Zweedse middelbare scholier, en mensen adviseren haar om naar school te gaan en dan een klimaatwetenschapper te worden. Zij riposteert:
‘But the climate crisis has already been solved. We already have all the facts and solutions. All we have to do is to wake up and change.’ (p. 10)
En dan, als climax:
‘Why should I be studying for a future that soon will be no more, when no one is doing anything whatsoever to save that future. And what is the point of learning facts within the school system when the most important facts given by the finest science of that same school system clearly means nothing to our politicians and our society?’ (p. 11 – 12)
Greta ziet helder de urgentie van het klimaatprobleem. Of beter gezegd: ze verwoordt de urgentie zoals die door wetenschappers – inclusief het vermaarde Stockholm Resilience Centre van Johan Rockstrom – wordt verwoord. Maar niet alleen verwoordt zij de urgentie van het nemen van concrete en fundamentele maatregelen hier en nu, zij heeft ook oog voor de oorzaken van het probleem:
‘We are about to sacrifice our civilization for the opportunity of a very small number of people to continue to make enormous amounts of money. We are about to sacrifice the biosphere so that rich people in countries like mine can live in luxury. But it is the sufferings of the many which pay for the luxuries of the few.’ (p. 15)
Greta sprak op het World Economic Forum in januari 2019 wereldleiders en captains of industry toe. Ook hier liet zij zich niet verleiden tot mooie woorden:
‘I want to challenge those companies and those decision-makers into real and bold climate action. To set their economic goals aside and to safeguard the future living conditions for humankind. I don’t believe for one second that you will rise tot that challenge. But I want to ask you all the same.’ (p. 18)
‘At places like Davos, people like to tell success stories. But their financial success has come with an unthinkable pricetag.’ (p. 20)
Greta adresseert ook de hatemail en kritiek die ze krijgt:
‘I am just a messenger, and yet I get all this hate. I am not saying anything new, I am just saying what scientists have repeatedly said for decades.’ (p. 33)
Dat er mensen zijn die er blijkbaar lol in hebben de draak te steken met Greta gaat al mijn begrip te boven. Er zijn grenzen aan wat ik mij kan voorstellen wat er in iemands hoofd speelt.
Het is volstrekt helder wat we moeten doen: we moeten vooral heel veel niet doen. Veganist worden en niet vliegen zijn twee goede dingen om mee te beginnen.
‘To do your best is no longer good enough. We must all do the seemingly impossible.’ (p. 54)
En daar hebben we dan weer geen zin in.
