De volgende verkiezingen gaan over immigratie en alles wat daarmee te maken heeft, van islam tot woningnood. Dat steekt scherp af tegen de prioriteit van het kabinet RutteDrie: het klimaat. Nu zal het klimaat natuurlijk ook wel een rol gaan spelen. Maar vooral ook vanwege ergernis over het drammerige kabinetsbeleid. Ere wie ere toekomt: het was weer VVD-leider Mark Rutte die de aftrap voor de volgende Kamerverkiezingen voor zijn rekening nam. Als het derde kabinet-Rutte het weet vol te houden, zijn die verkiezingen pas op 17 maart volgend jaar. Maar Rutte zei al voor kerst, op zaterdag 21 december, in De Telegraaf dat ‘Schengen in gevaar komt’ als landen van de Europese Unie hun illegale immigranten doorlaten naar landen als Nederland.
Nu staat het land niet meteen op zijn kop als ‘Schengen in gevaar’ is, maar Rutte waarschuwde zo op zijn geheel eigen wijze dat de grenscontroles binnen de EU – dus ook aan de Nederlandse grenzen – terugkeren als met name zuidelijke landen kansloze economische migranten laten doorlopen naar landen als Nederland.
Er was geen actuele aanleiding voor die uitlating van Rutte. December is doorgaans geen hoogseizoen voor asielbootjes op de Middellandse Zee. Het was dus een tactische keuze van de premier en partijleider om met een stevige migratie-uitspraak te komen. Uit het vervolg – reacties van coalitiepartner CDA en uit Rutte’s eigen partij – kan afgeleid worden dat de verkiezingscampagne voor 2021 is begonnen en dat het verkiezingsthema de immigratie (asiel, arbeidsmigratie, gezinsmigratie) moet worden als het aan VVD en CDA ligt. Ze rollen over elkaar heen in daadkracht. Of wat daarvoor moet doorgaan, natuurlijk.
CDA-vicepremier Hugo de Jonge (en gedoodverfd kandidaat-lijsttrekker, net als minister Wopke Hoekstra) was de eerste die de handschoen van Rutte oppakte. Hij repte eerst van een ‘mini-Schengen’, waarbij zuidelijke landen geen vrij personenverkeer met een land als Nederland zouden hebben. Daarbij dacht De Jonge ook aan zo’n kleinere groep landen zonder grenscontroles ‘om vluchtelingen beter te verdelen’.
Na de jaarwisseling zette De Jonge zijn campagne voort in het Financieele Dagblad, NRC Handelsblad en in het tv-praatprogramma Jinek. Centrale boodschap: een vierde kabinet-Rutte komt er niet, het CDA staat klaar om het stokje over te nemen en de immigratie naar Nederland – per saldo 80.000 per jaar, dacht De Jonge toen nog – moet naar beneden en aan een limiet worden gebonden.
De VVD kon nu niet achterblijven. Naast staatssecretaris Ankie Broekers-Knol – die meteen ook afstand nam van De Jonge – buitelde vooral VVD-Kamerlid Bente Beckers over de CDA-vicepremier heen. Zij verweet het CDA haar partij niet te steunen in de opvatting dat asielzoekers alleen in eigen regio (Midden-Oosten, Afrika) asiel kunnen krijgen (of aanvragen).
Het is natuurlijk wel merkwaardig, dat twee regeringspartijen zich zonder duidelijke aanleiding (dat Nederland in 2019 record-immigratie meemaakte was nog niet zo duidelijk) elkaar vliegen gaan afvangen over wie het strengst is op immigratie. Hun kabinet, het kabinet RutteDrie, heeft zich op dat vlak immers amper geprofileerd – wat wellicht mede reden is voor de forse bevolkingsgroei in 2019 (132.000, waarvan 114.000 door meer immigranten dan emigranten). Het centrale thema voor RutteDrie was tot dusver iets heel anders: klimaat, duurzaamheid, energie.
Bij VVD en CDA weten ze dat natuurlijk ook wel, dat ze in de richting van de verkiezingen een ander profiel zullen moeten kiezen, willen ze niet ongenadig afgestraft worden door de kiezer. Het CDA heeft – ook nu – een relatief linksig, wereldverbeterend partijkader waarin de protestantste (gereformeerde, vooral) ideologie doorweegt.
Maar als het CDA weer groot wil worden, Rutte wil aflossen en minstens het verlies wil beperken, dan past het CDA het niet om te rivaliseren op links. Dan zullen er kiezers geworven moeten worden ten koste van VVD, PVV en Forum voor Democratie, ook in het zuiden. Bij GroenLinkse kiezers heeft het CDA niets te zoeken.
Dat is niet alleen voor het CDA – dat een jaar geleden nog een draai maakte en onder druk van protestantse dominees het ‘kinderpardon’ omarmde – een noodzaak, maar ook voor Hugo de Jonge in persoon. In vergelijking met zijn concurrent Wopke Hoekstra heeft De Jonge een wat linksig imago, dat versterkt wordt door zijn ministerportefeuille: zorg en welzijn. In vergelijking met Hoekstra is hij de softe. Alle reden voor De Jonge om zijn stevige kanten op te poetsen.
En verder valt er voor VVD en CDA nou ook niet zo vreselijk veel op de borst te kloppen. Het afgelopen jaar werden de prijzen in Nederland historisch veel hoger, ook in vergelijking met de rest van Europa. En waardoor? Door het beleid van RutteDrie gingen de lasten zoveel omhoog, dat de koopkracht alweer achterbleef. In 2020 zal de economie alweer minder groeien, wat een slecht voorteken is voor een regeringspartij die in 2021 naar de stembus moet.
Nederland was in 2019 het land van de recordinflatie en de record-immigratie. Die immigratie relativeert trouwens ook de economische groei, die naar verwachting in 2020 toch al zakt naar 1,3 procent. Wat stelt zo’n groei voor, als de bevolking in een jaar ook al met 0,75 procent toeneemt, zoals in 2019?
In heel West-Europa laten kiezers trouwens zien dat alles wat met immigratie te maken heeft hun eerste zorg is en dat de prioriteit die hun regeringen geven aan klimaat en duurzaamheid slechts door minderheden wordt gesteund.
De laatste peilingen van de Duitse omroep ARD laten zien, dat slechts 27 procent van de Duitsers vinden dat klimaat de hoogste politieke prioriteit moet krijgen. De rest heeft andere bekommernissen, het beleid rond nieuwe en oude asielzoekers met name. En het krediet van de regeringspartijen – de christendemocraten en de sociaaldemocraten – is opgebruikt, zeker als het om immigratie gaat. Uit eerder onderzoek bleek al dat het ook niet de jongeren zijn die zich voornamelijk druk maken over het klimaat. De spijbelende scholieren zijn een luxe minderheid.
In België, althans in Vlaanderen, is het niet anders. Daar kwam via het weekblad Knack het onderzoek naar aanleiding van de laatste parlementsverkiezingen – mei, vorig jaar – naar buiten. Wat blijkt? De winnaars waren al Vlaams Belang en – zij het met verlies – de grootste partij, de N-VA van Bart de Wever. Maar de potentie van die partijen is nog groter. Ook hier: migratie is het dominante thema.
Niet voor niets, zou men kunnen zeggen, viel ruim een jaar geleden het Belgische kabinet, omdat N-VA weigerde in te stemmen met het Marrakesh-pact van de Verenigde Naties, dat migratie als zaligmakend propageert. Daar krijgen in Nederland trouwens ook VVD en CDA nog danig last van. Zij wuifden het Marrakeshpact weg of juichten het toe, wat hen de komende maanden tot een schietschijf maakt voor Geert Wilders en Thierry Baudet.
Want hoe geloofwaardig is de nieuwe strengheid van Rutte en De Jonge als je een pact tekent dat onder meer media wil straffen die migratie willen intomen? En overigens: ook in Vlaanderen kunnen de traditionele partijen (christendemocraten, liberalen, sociaaldemocraten) het wel vergeten. De toekomst is daar aan rechts, omdat die wèl de immigratie wil aanvatten. What’s new? Was ook niet de Brexit in Groot-Brittannië vooral het product van afkeer van het vrije grensverkeer in Europa? Als Rutte over ‘Schengen’ begint, probeert hij de golf van Boris Johnson niet te missen.
In eigen land kwam het Sociaal en Cultureel Planbureau met de jaarwisseling met de actuele impressie van wat er onder de kiezers leeft. Welnu: klimaat en aanverwanten is gestegen in de zorg van de Nederlandse burgers, maar voor velen omdat ze vinden dat het kabinet zich daar veel te druk over maakt en burgers opzadelt met dwang en kosten.
De grote zorg blijft ‘samenleven’, dat impliciet óók over immigratie gaat – en over islam en Zwarte Piet en andere aanpassingen van meerderheden aan minderheden. Autochtone Nederlanders vinden dat ze gedwongen worden in te leveren. SCP: ‘Ze vinden dat ze gediscrimineerd worden in eigen land, dat de islam aan ze opgedrongen wordt en vinden dan immigranten onterecht steeds meer politieke invloed krijgen.’
Loeihard is het SCP in de samenvatting van de stemming over ‘de politiek’: ‘Die is incompetent en laat gewone mensen in de kou staan’.
Gevraagd of Nederland meer zou moeten bijdragen aan de oplossing van internationale klimaatproblemen zegt een derde van de ondervraagde Nederlanders tegen het SCP dat ze dat inderdaad vinden. Een derde vindt dat (absoluut) niet en een derde weet het niet of staat er neutraal in. Dat is geen overtuigende score voor een coalitie die er prat op gaat klimaatkoploper te willen zijn.
Er is dus alle reden voor politici, en die van VVD en CDA in het bijzonder, om zich minder te profileren om hun klimaatambities, en meer op hun daadkracht op het vlak van migratie. Maar hoe geloofwaardig zijn ze eigenlijk? Wat deden ze, wat kunnen ze? Dan wordt het pijnlijk.
Tot dusver hebben immers noch VVD noch CDA – regeringspartijen, toch – veel laten zien dat hun nieuwe daadkracht geloofwaardig maakt. De VVD gaat al vijf jaar prat op het eigen plan om asielzoekers in eigen regio te laten, maar dat is in de praktijk meer getuigenispolitiek dan effectief beleid. Er is – Mark Harbers – al een VVD-staatssecretaris afgetreden en zijn opvolgster Ankie Broekers-Knol werd door Marokkaanse autoriteiten vernederd toen ze poogde Marokkaanse illegalen die Nederlandse asielzoekerscentra en omliggende dorpen onveilig maken terug te sturen.
De vorige CDA-leider Sybrand Buma dacht onder de christendemocraten in Europa enige steun te hebben voor een modernisering van het asielverdrag van Genève uit 1951, waardoor er minder makkelijk een beroep op dat verdrag kan worden gedaan. Maar dan moet Nederland daar wel het initiatief voor nemen. Buma kreeg dat in het regeerakkoord van 2017. Maar wat geschiedde? Onder RutteDrie werd Buma’s plan keurig bureaucratisch vermoord – zonder dat de hoeders (die van het CDA) in opstand kwamen.
Ondertussen leidt de aanhoudende bevolkingsgroei door immigratie (gemiddeld zo’n 100.000 per jaar of meer) tot serieuze problemen, zeker ook in combinatie met ander beleid. Voor 132.000 extra inwoners (2019) zijn bij een gemiddelde van 2,1 persoon per woning alleen op deze grond al 63.000 extra woningen nodig. In werkelijkheid worden er dit jaar in totaal slechts 60.000 en volgend jaar 55.000 nieuwe woningen verwacht. Dat lage aantal wordt versterkt door klimaat- en milieueisen. Gevolg: woningnood, hoge huizenprijzen.
Maar tot dusver wilden de Rutte-kabinetten (evenmin als de voorgaande, overigens) zich nooit buigen over de toekomst van de bevolking van Nederland: de oorzaken, de gevolgen, de wenselijkheden. De Tweede Kamer besloot echter in september 2018 toch maar eens aan het kabinet om een plan te vragen. Die motie-Dijkhoff maakt sindsdien een reis door Haagse bureauladen. Verder dan een literatuuronderzoekje – pal voor kerst 2019 – is het tot dusver niet gekomen.
En ja, als Rutte en De Jonge al een straffer immigratiebeleid willen, waarom doen ze dat dan niet? Welnu: ten eerste omdat ze dan het kabinet opblazen. En ten tweede omdat de mogelijkheden voor uitvoering van hun wensen beperkt zijn.
VVD en CDA regeren immers niet alleen, maar met D66 en ChristenUnie. D66 behoort samen met GroenLinks tot de immigratievriendelijke partijen: de wereld is van iedereen en als iedereen hierheen wil komen dan is dat multicultureel gezellig. D66-leider Rob Jetten ziet ook helemaal geen been in bevolkingsgroei, integendeel. In zijn beeld behoort Nederland een stadsstaat (‘Berlijn aan de Rijn’) te zijn, met wat stadsparken en verder zonneweiden en windparken.
ChristenUnie heeft samen met de SP wel een plan voor minder arbeidsmigranten uit Oost-Europa, maar is dan weer bijzonder gehecht aan (bepaalde) asielstromen. Dat schuurt ook met wat er onder VVD en CDA leeft, al is nooit helemaal duidelijk wat er wel of niet leeft.
En dan nog. Nederland is qua immigratie volledig ingepakt in internationale verdragen, Europese richtlijnen en gerechtelijke uitspraken, thuis en in Europa. Nederland heeft alle VN-verdragen (asiel, kinderen) omarmd, maakt deel uit van de Raad van Europa en dient het Europese Verdrag voor de Rechten van de mens en alle Straatsburgse rechterlijke uitspraken op dit vlak te honoreren. Het scheelt niet veel, of het emigreren naar Nederland geldt in de opstapeling van verdragen, wetten en jurisprudentie bijkans als een mensenrecht.
Als dat nog niet genoeg zou zijn, dan is Nederland ook nog eens volledig lid van de Europese Unie, zonder enige uitzondering (zoals Denemarken en Ierland die wel kennen) op het gebied van migratie en vrij verkeer. In Europese hoofdsteden als Brussel, Straatsburg en Luxemburg wordt het Nederlandse migratiebeleid bepaald, aan de hand van de regels voor het vrije verkeer van personen en van arbeid, aan de hand van regels voor gezinsvorming en wat niet al.
Ongeveer de helft van de Nederlandse immigranten van 2019 zijn bovendien EU-burgers, die vrij mogen reizen en zich doorgaans ook vrij mogen vestigen. Zouden Rutte en De Jonge daar werkelijk een eind aan willen maken? Niets dat er op wijst.
Eigenlijk gaat Nederland alleen nog in belangrijke mate over het toelaten van arbeidsmigranten van buiten de Europese Unie. En wat gebeurt daar? Nederland is op dat vlak royaler dan veel andere landen. Wie jonger dan 30 is hoeft bijvoorbeeld slechts een nauwelijks bovenmodaal salaris van bruto 3381 euro per maand te verdienen om naar Nederland te mogen komen. Sterker nog: Nederland subsidieert de inkomens van dergelijke expats met een miljard euro per jaar. Hadden Rutte en De Jonge het daar ook over?
Op YouTube, via Café Weltschmerz, maakte ik mijn wekelijkse talkshow over hetzelfde onderwerp: het verkiezingsthema migratie. In dertien minuten wordt u volledig bijgepraat over de stand van het land in de eerste weken van 2020. Waarom het klimaat, het gasverbod en de stikstof plotseling uit beeld zijn. En waarom asielzoekers en overbevolking al even plotseling bovenaan de hitlijsten staan. Deze column verscheen eerder op Wynia’s Week.
