De kranten stonden vorige week vol met minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge die sprak over het migratievraagstuk. Een onderwerp waarvan de aankomende premierkandidaat weet dat het een belangrijk onderwerp is en er op de rechterflank kiezers zijn te winnen voor het CDA. Het zal bij de verkiezingen in 2021 aantrekkelijk zijn voor grote groepen kiezers om voor de middenpartij die zich profileert op het thema ‘samenleven’ te gaan, maar ervaring uit het verleden laat zien dat deze zoekende kiezers bedrogen uit zullen komen. Het is het trucje dat keer op keer is uitgehaald om kiezers naar de partij te lokken, maar het is duidelijk dat dit keer het geen geloofwaardig alternatief is.
De vice-premier sprak baanbrekende teksten uit in het interview met het NRC. Er werden gewaagde stellingen geponeerd als ‘We zijn een ongelofelijk solidair landje. Als we willen dat dat zo blijft, moeten we het aantal begrenzen’, ‘links erkent onvoldoende dat ongecontroleerde migratie leidt tot spanningen in de samenleving en tot allerlei ongewenste situaties’ en ‘Veel belangrijker is de discussie: willen we het houden zoals het nu gaat, dat het aantal migranten resultaat is van de dingen die nu eenmaal gebeuren?’. Uitspraken die spannend zouden zijn geweest rond de laatste eeuwwisseling, maar nu vooral een beeld schetsen van een minister die zoekende is en niet precies weet waar Nederland op dit gebied heen moet. Een quota voor het aantal toegestane migranten wil de Jonge ook niet noemen, maar de opgeworpen onbeantwoorde vragen blijven staan. Dat is afkeurenswaardig van een minister die zijn zaken aardig op orde lijkt te hebben. De pogingen om de administratieve lastendruk binnen het sociaal domein te doen verminderen werpen haar vruchten af en hij is het gezicht van de extra financiële middelen voor gemeenten om de zorgtaken goed uit te kunnen voeren. Een begrijpelijkerwijs populaire minister, maar op dit gebied verschiet hij zijn kruit.
De partij heeft in het verleden al bewezen vaak rond belangrijke verkiezingspunten A te zeggen, maar B te doen. Ook de verkiezingscampagne in 2017 heeft dit beeld versterkt. Lijsttrekker Buma spinde garen bij het naar voren brengen van twee sleutelbegrippen in zijn campagne: samenleven en identiteit. Er werd door een aantal opiniemakers, politici en columnisten lacherig gedaan over de (symbolische) punten, maar voor veel kiezers was dit wel degelijk van belang. Het ging onder andere over het Wilhelmus zingen op school, leerlingen meer onderwijzen over de geschiedenis van Nederland en de (her)invoering van de maatschappelijke dienstplicht. Waar staan we nu drie jaar later?
Er is bar weinig van deze punten werkelijkheid geworden en het identiteitsverhaal van de verkiezingscampagne is daarmee geen recht gedaan. Er kwam geen papieren canon van de Nederlandse geschiedenis, maar door een gedepolitiseerde commissie werd voorgesteld om hier een paar digitale filmpjes van te maken. Het staand zingen en leren over het Wilhelmus werd niet overgenomen en een speciale onderwijscommissie raadde het voorstel zelfs af. Als laatste kreeg de maatschappelijke dienstplicht een vrijwillig karakter en is onduidelijk wat de precieze doorgroeimogelijkheden voor jongeren zijn. De interesse vanuit de politiek en samenleving is er, maar men heeft niet durven doorpakken.
Het CDA heeft als beoogd middenpartij ook een duidelijke linkerflank die een radicale wijziging van het migratiestandpunt niet zal accepteren. Er zal altijd intern gesproken, bemiddeld en gepolderd worden waardoor de partij alleen met een compromis waarin het huidige asielstelsel op basis van humanitaire gronden grotendeels in stand zal worden gehouden akkoord zal gaan. Partijen waarmee onderhandeld wordt weten dit ook en het CDA zal op dit gebied simpelweg geen radicale wijziging kunnen bewerkstelligen omdat het niet in het DNA van de partij zit. Niet voor niets wordt er bijvoorbeeld in gemeenten zeer verschillend gestemd als er moties over de voorrangsregeling voor statushouders naar voren worden gebracht. Ook heeft de draai van de fractie in de Tweede Kamer met betrekking tot het Kinderpardon ervoor gezorgd dat een groep mensen die geen recht hadden op asiel dit uiteindelijk toch kregen. Je kunt hier inhoudelijk alles van vinden, maar het schetst niet een beeld van een partij die grote inhoudelijke of principiële bezwaren zal hebben tegen (meer) migratie. Daarnaast zou de fractie in de Tweede Kamer morgen kunnen beginnen met het eisen van een ander standpunt ten aanzien van migratie, maar dat zullen zij niet doen voor de nieuwe verkiezingen.
Als De Jonge het migratievraagstuk daadwerkelijk zo belangrijk vindt en het niet alleen bij het opwerpen van vragen wil houden, dan zal het bij de volgende kabinetsformatie opzoek moeten gaan naar partijen die ook op Europees verband een aanpassing willen van het huidige systeem. Het versplinterde politieke landschap zou kunnen zorgen voor een parlementair systeem met wisselende meerderheden (zoals Maurice de Hond interessant bepleit), maar dat concept is op dit moment niet waarschijnlijk. De partijen die het kritische standpunt ten aanzien van migratie zouden omarmen zijn de PVV, Forum voor Democratie en de SGP. De Jonge heeft echter eerder al aangegeven geen heil te zien in een toekomstige samenwerking met de PVV en Forum voor Democratie. Het CDA krijgt dus mogelijk een partijleider die van migratie een speerpunt maakt, maar sluit bij voorbaat een samenwerking met partijen die dit standpunt ondersteunen uit. Kunnen we dat speerpunt dan beschouwen als iets dat intrinsiek gemotiveerd is? Nee, waarschijnlijk niet.
Kiezers die volgend jaar gaan stemmen en voor wie migratie het belangrijkste onderwerp is doen er goed aan de eerdergenoemde punten ter harte te nemen. Het is buitengewoon betreurenswaardig dat een dergelijk gevoelig onderwerp wordt gebruikt door De Jonge om zichzelf als politiek leider van het CDA te lanceren. De partijbonzen en campagnestrategen zien mensen die zich zorgen maken over migratie als stemvee waarbij ze twee keer op de trom hoeven te slaan om u naar zich te lokken. Ik ben benieuwd wie daar voor gaat vallen.
