Het is hommeles bij de Partij voor de Dieren (PvdD). De vorig jaar gekozen partijvoorzitter Sebastiaan Wolswinkel werd een paar maanden geleden door zijn mede-partijbestuurders geroyeerd als partijlid en is daarom geen voorzitter meer. Het was het begin van interne onrust. Deze zondag komen zo’n duizend leden naar het partijcongres in de RAI om de kwestie te bespreken. Het blijkt een prachtige gelegenheid om het totale gebrek aan interne democratie van deze partij te aanschouwen. Hier moet je het eens zijn met het partijbestuur, anders gaan de dieren huilen.
De leden bakkeleien ruim een half uur over agenda-voorstellen. De dagvoorzitter wil geen enkele wijziging toestaan. Michelle van Doorn, fractievoorzitter in Nijmegen, wil meteen stemmen over de motie dat Wolswinkel in de middag kan komen spreken om zijn kant van het verhaal te vertellen. Ze wil ‘geen eenzijdige showvertoning waarbij het bestuur zijn straatje kan schoonvegen’. Ze haalt bakzeil: over de motie wordt pas na de bespreking van het royement – aan het eind van de middag – gestemd, waardoor deze geen enkele waarde meer heeft. Zo regisseert de partij dat Wolswinkel zich niet meer publiekelijk kan verdedigen.
Dan worden de fans van Wolswinkel nog eventjes gediskwalificeerd. Eerste Kamerlid Christine Teunissen klaagt over ‘een kleine groep ontevreden leden die al veel in de media aan bod is geweest’. Ze krijgt steun van meerdere prominenten. Dan zegt de fractievoorzitter uit Limburg iets interessants: volgens haar staat de wereld in de fik en dus is deze discussie tijdsverspilling. Dit is een terugkerende suggestie: als je vindt dat er ledeninspraak moet zijn, sympathie hebt voor Wolswinkel of wilt stemmen over moties, krijg je het verwijt dat je niet voor de dieren bent en dat je de missie van de partij dwarsboomt. Zo’n gebrek aan basaal democratisch besef zie je bijna nergens.
We zien dit congres hoe de partijtop greep probeert te houden op haar eigen leden. Het partijbestuur heeft veel moties afgewezen, terwijl wordt betwijfeld of dat de bevoegdheid van het bestuur is. Het Amsterdamse raadslid Anke Bakker wil dat er over moties gestemd moet kunnen worden, anders wil ze een andere dagvoorzitter. Haar punt wordt genegeerd. Ook dit is een patroon: onwelgevallige vragen worden consequent niet beantwoord. Als je erop terugkomt, zegt de dagvoorzitter dat je het moet doen met wat er is gezegd, ongeacht of dat ergens op sloeg.
Inmiddels wil Ewald Engelen, de partner van Marianne Thieme, verder met het programma. Bestuurslid Marjolein Heesters roept als een soort inspirational coach dat we het afscheid van Thieme gaan vieren. We zien een video met Thieme in allerlei debatten, waaronder haar wetsvoorstel tegen onverdoofd slachten. We zien de meerderheid voor die wet in de Tweede Kamer, niet de afgang in de Senaat. Er volgt een tweede filmpje waarin PvdD-achtige partijen uit allerlei landen Thieme de hemel in prijzen. Ook Esther Ouwehand doet dat.
Dan gaat Thieme speechen. Alle geloofsartikelen komen langs: ‘niet ego-centraal, maar eco-centraal denken’, zegt Thieme zonder enige ironie. Er is veel bereikt, want er komt een vuurwerkverbod en een breed welvaartsbegrip krijgt steeds meer draagvlak. Er is bovendien meer aandacht voor klimaat en de relatie met de bio-industrie. Thieme vertelt niet of de oorzaak van de klimaataandacht Marianne Thieme heet, of toch Urgenda, Europees klimaatbeleid of de klimaatdoelen van Parijs. Het gebrek aan concrete resultaten van zeventien jaar PvdD wordt hier verdoezeld om Thieme te kunnen prijzen maar niet aangegrepen om eens over de strategie te praten.
Thieme vervolgt met een aanval op de media, die de partij belachelijk maken en alleen maar op komen dagen bij relletjes. Er zijn ‘pogingen van sommige media om tweedracht te zaaien dat er een richtingenstrijd zou zijn’, aldus Thieme. In de middag stemt een kwart van de leden twee keer tegen het partijbestuur. Thieme sneert ook nog even naar Wolswinkel, die een debat wilde over de partijkoers. Er wordt nu zoveel binnengehaald door de PvdD dat dit een heel slecht moment is voor zo’n debat, zegt ze. ‘Dan heb je niets van onze revolutie begrepen’.
Thieme sneert verder dat je discussies niet in de media moet voeren, zoals Wolswinkel wordt verweten. Met al die oeverloze partijdiscussies krijg je sowieso alleen maar ‘grauwe middenmoot’ zoals bij de PvdA en dan vergeet je je missie. Een man begint op emotionele toon door Thieme heen te schreeuwen dat als er geen intern debat mogelijk is, je wel naar de media moet stappen. Thieme gaat onverstoorbaar verder: het unieke perspectief van de PvdD moet niet veranderen, zegt ze. Impliciete consequentie: goed dat Wolswinkel is opgerot.
De volgorde van het programma – dat de dagvoorzitter sowieso niet wilde wijzigen – is veelzeggend: eerst wordt Thieme uitgezwaaid, die met haar statuur de leden nog eens op het hart kan drukken dat Wolswinkel fout zat. Met die woorden in hun achterhoofd mogen de leden discussiëren over het royement. Interim-voorzitter Van der Velden probeert de leden te overtuigen dat Wolswinkel zich niet aan de bestuursbesluiten hield en de partij met zijn media-optredens schaadde. Wolswinkel kon in beroep gaan tegen zijn royement bij de – door leden gekozen – Commissie van Beroep, die het eens bleek met het partijbestuur.
Vanwege de privacy kunnen de documenten niet openbaar worden, horen we Van der Velden zeggen. Het verslag van de Commissie van Beroep kan wat het partijbestuur betreft wel openbaar worden, maar wat betreft Wolswinkel niet, want hij wil ook de bestuursnotulen en zijn verweerschrift openbaar hebben. Het bestuur wil de notulen niet openbaren vanwege privacy-gevoelige informatie. Op de vraag waarom die onderdelen niet onleesbaar kunnen worden gemaakt, gaat het bestuur niet in. Dit wekt de schijn dat hier niet het hele verhaal wordt verteld.
Van der Velden en Heesters vallen al snel in herhaling. Er wordt een jurist op het podium gehesen die – verrassing – vindt dat het partijbestuur prima heeft gehandeld. De voorzitter van de Commissie van Beroep komt melden dat ze niets kan zeggen. Alle sprekers gebruiken dezelfde woorden: integer, zorgvuldig en diepgaand. De leden blijken massaal de interne partijregels niet te doorgronden en dus houdt het bestuur stand: formeel kon men Wolswinkel royeren. In het voordeel van het bestuur spreekt dat de onafhankelijke Commissie van Beroep dat oordeel heeft bevestigd. Maar dat is wel meteen het enige wat hier vóór het bestuur pleit.
Wat er echt is gebeurd? We horen het niet. Er lijken wel degelijk andere mogelijkheden te zijn geweest om het probleem op te lossen. Waarom er geen congres uitgeroepen kon worden blijft in de lucht hangen. Er is alleen wat mediation geprobeerd, Wolswinkel is nooit gewaarschuwd en toen was er opeens een royement. Het is niet bepaald uit te sluiten dat het partijbestuur Wolswinkel nooit als voorzitter heeft gewild. Heesters geeft toe dat ze Wolswinkel bij zijn verkiezing niet heeft gefeliciteerd. Ze wilde partijoprichter Elze Boshart op die plek.
Waarom Wolswinkel geen partijdiscussie mocht entameren blijft ook een raadsel. We zien hier het amateurisme en de onervarenheid van deze partij. De grote vraag is waarom de partij wordt geschaad als Wolswinkel in Alkmaar, Gouda en Apeldoorn avondjes organiseert over de partijkoers. De rest van het partijbestuur had kunnen zeggen: ‘goed initiatief, we zien volgend jaar de resultaten wel’. Wolswinkel was dan druk geweest met zijn eigen projectje en daarmee totaal onschadelijk geworden. Het bestuur wil echter geen discussie: zij weten al wat de dieren willen.
De partijbestuurders reflecteren deze dag niet op hun eigen fouten en ondertussen gaan de sneren naar kritische leden door: kritiek op het partijbestuur dwarsboomt de partij en brengt de politieke doelen niet dichterbij, horen we. Twee keer valt het zinnetje dat ‘de dieren dan gaan huilen’. Dat wil natuurlijk niemand op zijn geweten hebben en dus stemt driekwart van de leden tegen een motie van afkeuring. Zo wordt deze zondag duidelijk dat de PvdD niet eens in de buurt komt van een serieuze partijdemocratie. Volgzame leden krijgen de partijbestuurders die ze verdienen.
