Zaterdagmiddag voetballen meerdere teams van AVV Zeeburgia in de motregen. Er zijn opvallend veel media van de partij. Niet om deze wedstrijden te verslaan, maar om verslag te doen van de kick-off van een nieuw actieplan van de Rijksoverheid en de KNVB tegen racisme en discriminatie. Deze samenwerking is geïnitieerd naar aanleiding van de racistische spreekkoren bij FC Den Bosch, november vorig jaar. De kick-off van ‘ons voetbal is van iedereen’ vindt plaats in een tent op wat normaal het terras van Zeeburgia is.
Cynisme is makkelijk: het incident bij FC Den Bosch heeft mensen wakker geschud die allang wakker hadden moeten zijn. In de tent zien we de videobeelden van FC Den Bosch. We horen dat de KNVB toen echt doordrongen is geraakt van de urgentie van dit probleem. Dat maakt deze middag al meteen een aflevering uit de langlopende serie ‘boter op het hoofd.’ De KNVB kent dit probleem immers al jaren en heeft het nooit weten op te lossen. Dat geldt uitdrukkelijk ook voor de Rijksoverheid. Maar goed, er gebeurt tenminste wat.
We horen waarom we in Amsterdam Oost zijn en niet op het kantoor van de KNVB of op een of ander ministerie. Zeeburgia is bijzonder want hier worden racisme en discriminatie echt niet geaccepteerd. Deze club is voor het amateurvoetbal een goed voorbeeld. Je zou denken: nu we met tientallen journalisten en een handvol bobo’s toch in Amsterdam Oost zijn neergestreken, is het interessant als iemand van Zeeburgia vertelt hoe ze dit succes hebben gerealiseerd.
Maar nee. Op het podium staan vanmiddag geen experts, maar de ministers Bruins en Koolmees met twee KNVB-baasjes. Ze sommen maatregelen op. Dat zijn er twintig en daar is veertien miljoen voor gereserveerd. Echt overtuigend klinkt het niet. Koolmees begint over ‘lange lijnen’ en allerlei initiatieven die er al zijn geweest. Hoe de kick-off een breuk vormt met deze lange geschiedenis blijft onduidelijk. Een KNVB-bobo begint in managementtaal over ‘een slag maken’ en meldt dat de KNVB er over drie jaar op afgerekend mag worden. Staat genoteerd.
Het gaat bij racismebestrijding om voorkomen, handhaven en signaleren, leren we. Bruins begint te ratelen over camerabeelden en geluidsopnamen die ‘met slimme technologie’ met elkaar in verband gebracht moeten worden. De NOS en FOX lijken te kunnen helpen. Of dit allemaal gaat werken is nog niet zeker, want er zijn problemen met de privacy-wetgeving. Er komt ook een app als je racisme signaleert, maar er zelf niets van durft te zeggen. Een ‘speciale aanklager’ gaat zich over dit soort gevallen ontfermen en er komen een heleboel bewustwordingsprogramma’s.
De moderator vraagt hoe de trein ‘op snelheid’ kan blijven. De KNVB-meneer meldt meteen dat het probleem over drie jaar nog niet is opgelost. Beetje raar, want een paar minuten eerder hoorden we echt iets anders. De KNVB-meneer is wel blij dat er een projectgroep komt die de boel gaat monitoren. De moderator is inmiddels in verwarring over de vele gremia die ter bestrijding van het racisme worden opgericht. Wat is nu precies het verschil tussen al die instellingen? Er komt geen antwoord.
Dan is het tijd om ‘de daad bij het woord te voegen’. Er volgen handtekeningen, foto’s, nog meer foto’s en een heleboel interviews. De ministers en KNVB-bobo’s staan de media te woord en ook Montes Moreira, de voetballer waar het allemaal mee begon, beantwoordt vragen. We staan inmiddels met een hoop cameraploegen buiten op een galerij richting de kantine. Het valt niemand op dat we de toegang versperren voor voetballers van Zeeburgia. Hoezo gescheiden werelden?
Dat viel de hele middag al op. Zeeburgia heeft een lawaaierige kantine waar tientallen mensen zitten. Op de tent, naast die kantine, hangt een bord ‘besloten evenement’. De boodschap is duidelijk: deze tent met gratis hapjes is niet voor de spelers van Zeeburgia. Zo zien we een fysieke scheiding tussen de kantine met een multicultureel publiek en een tent waar vooral witte verslaggevers en witte bobo’s elkaar feliciteren met de inspanningen om het racisme te bestrijden. Een KNVB-bobo merkt ondertussen in zijn speech op dat zijn organisatie erg blank is. De ironie is nauwelijks te missen.
Zou racisme in het voetbal door dit plan echt worden uitgebannen? Misschien helpt het, maar in een interviewtje hoor ik een KNVB-meneer al meteen zeggen dat het heel lastig is. Want ja, er moeten houdingen worden veranderd. Niet iedereen durft iets van racisme te zeggen. En je zit ook met de privacy-regels. En het budget is ook niet oneindig. Eigenlijk weten ze bij de KNVB ook al hoe dit initiatief afloopt: met over een paar jaar een kick-off van wéér een actieplan.
Hoe kun je dat veranderen? Veranderingen mislukken altijd als baasjes een plan maken en dan aan de rest van de wereld gaan vertellen dat hun plan heel goed is en dat iedereen goed naar hen moet luisteren. Wat wel werkt, is vragen aan de mensen die het aangaat wat zij denken dat er gedaan kan worden, waar ze tegenaan lopen als ze racisme tegenkomen, hoe ze die problemen zelf kunnen oplossen en dus zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen. Dan hebben voetballers en fans een plan waar ook draagvlak voor is en wat een grote slagingskans heeft.
Bij de KNVB en de Rijksoverheid doen ze het liever hiërarchisch. Anders immers geen mediamoment.
