Het Huis voor de Klokkenluiders wil graag een transitie ondergaan naar het zijn van een Autoriteit Integriteit en Klokkenluiden met meer bevoegdheden. Een mooi streven om de effectiviteit van dit instituut te kunnen vergroten. Gelet op de vele recente integriteitskwesties die de media hebben gehaald, zoals de toeslagenaffaire en de fraudelijst bij de Belastingdienst en de vele integriteitskwesties bij andere ministeries, is er kennelijk behoefte om aan deze ongewenste situaties iets te gaan doen.
Echter schijn bedriegt! Voor de klokkenluiders zal er in het geheel niets veranderen aan de huidige situatie waarin ze verkeren. Die situatie is en blijft allerbelabberdst. Er is nog nooit een klokkenluider geweest die er zelf beter van is geworden nadat de klok ergens over is geluid. Niemand heeft ooit baat gehad bij het melden van een misstand. Zelfs de enkeling, die na jaren van procederen en klagen een schadevergoeding en eerherstel als hoofdprijs mocht incasseren, is er niet echt op vooruit gegaan. Want iedere klokkenluider wordt eerst door zijn werkgever helemaal kapot gemaakt als beloning voor het melden van de misstand. De meeste klokkenluiders overleven die eerste fase dan ook niet en haken af. Moe gestreden tegen zoveel onrecht en vooral machtsmisbruik. Met name dat laatste is niet uit te roeien. Zeker niet als het om hoog geplaatste functionarissen gaat waarvan de integriteit ter discussie is gesteld. Je moet als klokkenluider wel heel stevig in je schoenen staan om daar tegen te vechten. Macht en integriteit verhouden zich namelijk heel slecht met elkaar. Macht corrumpeert en dat plaatst iedere klokkenluider per definitie in een ondergeschikte positie. Ondanks prachtige gedragscodes die iedere organisatie wel in huis heeft als leidraad in de omgang met elkaar en de samenleving.
Ik ben zelf een ervaringsdeskundige op het gebied van het melden van ernstige misstanden bij een met gemeenschapsgeld gefinancierde onderwijsinstelling. Een voor mij als deskundige onbedoeld zeer leerzame ervaring. Om zelf te kunnen zien dat de papieren juridische werkelijkheid van prachtige beschermende wet en regelgeving voor klokkenluiders wel heel ver af staat van de harde praktijk van het luiden van de klok door een klokkenluider. Als ervaren jurist wilde ik weten wanneer aantoonbaar machtsmisbruik en niet integer gedrag gestopt zou kunnen worden door steeds een instantie hoger te gaan om de gemelde misstanden goed en onderbouwd onderzocht te kunnen krijgen. Alle denkbare opties om deze misstanden onder de aandacht te brengen heb ik benut. Ik heb er ook diverse publicaties aan gewijd. Bijvoorbeeld aan de gestelde Kamervragen over het toezicht op deze onderwijsinstelling, waarvan de bestuursvoorzitter een D66 senator is. Dezelfde partij van de minister van hoger onderwijs. Toevallig of niet maar de antwoorden op die Kamervragen waren van zo’n bedenkelijk ontwijkend niveau dat de partijpolitieke belangen figuurlijk van de antwoorden afdropen. Niet zo verwonderlijk nadat eerder een aangetekende brief met mijn onderzoeksrapport bij de directie handhaving hoger onderwijs op onverklaarbare wijze zoek was geraakt – en weer boven water kwam nadat ik had geopperd dat de Rijksrecherche maar moest worden ingeschakeld om de verdwenen brief bij de onderwijsinspectie op te sporen. Ook de later ingeschakelde Nationale Ombudsman kon geen transparantie bereiken in dit schimmige spel van machtsmisbruik en weinig integer gedrag in de behandeling van mijn misstanden dossier.
Machtsmisbruik en integriteit gaan slecht samen. Iedere klokkenluider weet dat en ervaart dat snel als de klok eenmaal geluid is. Werkgevers hebben nog altijd een voorsprong op de klokluidende werknemers via het arbeidsrecht. Ontslag kan nog altijd gemakkelijk gegeven worden bij lastige klokkenluiders. Ook dat verandert een nieuwe Autoriteit Integriteit niet.
Mijn advies aan alle klokkenluiders is dan ook; meldt alleen anoniem misstanden want je doet jezelf ernstig tekort als je denkt ooit zonder schade je gelijk te kunnen halen. Mijn advies aan de politiek en overheid is om eindelijk eens te stoppen met de indruk te wekken dat klokkenluiders veilig en zonder zelf ernstig gedupeerd te raken ooit misstanden kunnen melden. Politici en de overheidssector zelf tonen immers aan dat niet integere politici en ambtenaren nagenoeg nooit het veld hoeven te ruimen na de ontdekking van gepleegde misstanden. Ergo; er zijn zelfs voorbeelden van topambtenaren die doorschoven naar betere banen.
