Laat je niet door een handvol loserige veganisten of dierenactivisten op de kast jagen! Kijk op hen neer.
– Henk Bleker
Beste Henk,
We spraken na elkaar en langs elkaar heen tijdens de bijeenkomst bij het cultureel centrum Artphy in Onstwedde. Bij dezen dien ik je van repliek middels deze open brief.
De bijeenkomst was de vernissage van mijn boek Finissage. Filosofische slotbeschouwingen deel 1 bij een heuse finissage – dat wil zeggen een slotfeest aan het eind van een expositieperiode van jonge kunstenaars die er hun werk presenteerden. Toen ik twee jaar geleden werd uitgenodigd om eens bij Artphy bij een finissage te komen spreken kende ik de term niet en moest ik de betekenis opzoeken. Toen ik de term begreep schoot het door mij heen dat wij nu leven in een finissage, een slotfeest. We genieten welvaart en vrede met een geweldige gezondheidszorg en een overvloed aan voedsel, spullen, vrije tijd met culturele activiteiten en faciliteiten om al die tijd op te vullen, maar tegelijkertijd is er sprake van een ongekende mondiale ecologische crisis waardoor dit feest van beschaving niet eindeloos voort kan duren. Sterker nog, de alarmbellen rinkelen. Het is vijf voor twaalf. En toch doen we niks, behalve feesten en ons druk maken over ons eigenbelang op korte termijn. Daarom heb ik die term finissage gebruikt als titel van mijn boek en ben ik terug in Onstwedde.
In mijn betoog legde ik nog weer eens uit waarom veganisme een morele plicht is. Ik ging in op mijn observatie dat mensen dit niet zien omdat ze geïndoctrineerd zijn door de propaganda van het carnisme. Ideologische propaganda vindt niet alleen plaats in Noord-Korea waar we het allemaal veroordelen, maar we zijn zelf zo gehersenspoeld dat we het niet herkennen. Carnisme is de alomtegenwoordige impliciete ideologie die verkondigt dat het moreel juist is om niet-menselijke dieren te gebruiken waarvoor wij mensen dat maar willen.
Jij sprak na mij. In oktober 2019 sprak jij de protesterende boeren op het Malieveld toe waarbij je zei: ‘Laat je niet door een handvol loserige veganisten of dierenactivisten op de kast jagen! Kijk op hen neer.’ Je ging nu in op deze uitspraak. Jouw kritiek op veganisme en dieractivisme betrof de actie van dieractivisten in Boxtel waarbij activisten een sit in in een varkensstal hielden om aandacht te vragen voor dierenleed in normaliter voor het publiek ontoegankelijke stallen. Die actie is volgens jou werkelijk verschrikkelijk. Huisvredebreuk van hard werkende varkensboeren en een inbreuk op de rechtsstaat.
Kritiek op deze specifieke vorm van activisme is echter geen rechtvaardiging om vlees te mogen eten. Dit is een voorbeeld van de zogenaamde stropop-drogreden: je valt een andere positie aan dan hetgeen ter discussie staat. Ik betoogde ‘vlees eten is immoreel’, jij stelde daartegenover ‘de actie van dieractivisten in de stallen is immoreel’.
Jij benadrukte dat jij zoveel van dieren houdt en vooral van de pony’s die jij fokt. Tegelijkertijd zit jij diep in de organisatie van een industrie die alle gevoel voor het dier mist. Die pony’s lopen dan wellicht rond in de wei rondom jouw boerderij, maar de varkens niet en de melkkoeien worden ook hun leven lang mishandeld en uiteindelijk gaan ze gelijk naar de slacht als de melkproductie terugloopt. Jij ontloopt de vraag waarom dit moreel juist zou zijn. Jij gaat ervan uit dat het moreel juist is, maar je hebt er geen enkel argument voor.
De boerenprotesten van afgelopen maanden hebben met hun optreden tal van regels overtreden, inclusief een picknick op de snelweg en het inrammen van de deuren van het provinciehuis in Groningen. Vergeleken daarmee is de actie in Boxtel braaf te noemen. Jouw verontwaardiging is daarom selectief en inconsistent. Maar je bent dan ook open over het feit dat je boerenbelangen dient – omdat jouw eigen belangen daar ook mee gediend zijn. Bij jou geen spoor van verontwaardiging over aan het licht gekomen wantoestanden in slachthuizen, stallen, transporten en over de vele stalbranden waarbij ongelofelijke aantallen dieren een gruwelijke dood sterven. Stel je voor dat kleuterscholen met eenzelfde frequente zouden afbranden, dan zou de samenleving totaal ontwricht zijn en zou er alles op alles gezet worden om te komen tot veiliger scholen. Zo niet met stallen.
Op jouw emotionele dierenliefde wil ik wat dieper ingaan. Liefde voelen is geen voldoende voorwaarde voor moreel handelen. Een autoritaire vader kan stellig beweren veel van zijn kinderen te houden, maar hen uit liefde van alles te ontzeggen en hen uit liefde met harde hand op het volgens hem rechte pad slaan. Het komt zelfs voor dat ouders uit liefde voor hun kind dat kind uithuwelijken. Of uit liefde voor hun kind dat kind laten besnijden. Crime passionnel is trouwens ook een voorbeeld van moord uit liefde. Wat ik maar wil zeggen is dat het voor een slachtoffer helemaal niets uitmaakt of de dader uit liefde handelt. Het gaat erom om vanuit de slachtoffers te denken, of dat nu mensen of niet-menselijke dieren zijn, als ze kunnen voelen, dan hebben ze belangen. Of je nu uit liefde moordt of uit lust (zoals vleeseters), voor de slachtoffers maakt het niets uit. Hun leven wordt hen in alle gevallen onvrijwillig ontnomen.
Er was een lokale boer in de zaal die onuitgenodigd het woord nam. Het moest hem van het hart dat hij zich ‘door mensen uit de stad’ aangevallen voelde omdat datgene wat zijn familie al vijfhonderd jaar deed opeens moreel ter discussie staat. Dit is een drogreden. Als iets al heel lang wordt gedaan is dat geen garantie en zeker geen rechtvaardiging dat het moreel juist is. Slavernij en discriminatie van homoseksuelen zijn twee voorbeelden van zaken die in vele samenlevingen eeuwenlang als volkomen moreel juist werden beschouwd, terwijl we het er toch hopelijk over eens zijn dat zowel discriminatie van homoseksuelen als slavernij moreel onjuist is. Het kan echter zo zijn dat iets immoreel is, maar desondanks legaal. Een voorbeeld daarvan is discriminatie van homoseksuelen die voor 2001 niet mochten trouwen. Dat was een vorm van discriminatie en daarom immoreel. Jongensbesnijdenis is een voorbeeld van iets dat immoreel is, maar nog steeds legaal is. En zo is het bezitten van dieren en het mishandelen van dieren (en de bio-industrie is een industriële martelindustrie – met dank aan de ingenieurs van de dood) immoreel, maar nog steeds legaal. We zitten in een periode van transitie. Het is mogelijk dat ook niet-menselijke dieren rechten zullen krijgen en dat daarmee een einde komt aan de grootste genocide aller tijden –de bio-industrie waar jij je zo voor inzet.
Je zegt dat je het prima vindt dat er veganisten zijn, maar dat die veganisten niet hun wil aan anderen moeten opleggen. Dat klinkt liberaal, maar dat is het bij nadere beschouwing niet. Alleen als er geen schade wordt berokkend aan anderen is liberalisme neutraal. Zodra er bij een handeling sprake is van (voorkoombare) schade aan anderen, dan conflicteert dat met het liberale niet schaden principe en is het niet toegestaan. En bij het gebruik van dierlijke producten is dat zeker het geval en dus is het de rol van de overheid om vlees eten te verbieden. Zoals moord, verkrachting en diefstal ook verboden zijn.
Je zegt meerdere keren dat veganisme een geloof is. Dat is een intrigerende opmerking van iemand die actief is bij het CDA, een politieke partij doordesemd met het christelijke geloof. Bedoel je dan dat veganisme ook een geloof is zoals de andere religies? Moeten er dan ook veganistische scholen komen, en zendtijd gesubsidieerd door de overheid? Let wel, dit is niet de kant waar ik heen wil, maar het zou het logische gevolg zijn als veganisme inderdaad een geloof was. Ik ken echter geen veganisten die menen dat veganisme een geloof is. Het is een betiteling die van buiten toe wordt opgelegd. Ik vermoed dat het is om veganisme irrationeel te doen lijken. Immers iets geloven betekent iets voor waar aannemen zonder dat daarvoor bewijs is. Veganisme is echter een beredeneerde morele positie, te vergelijken met de strijd tegen racisme en seksisme.
Je bent vol lof over boeren en vooral over de boeren die produceren voor de export op de wereldmarkt. Dat deze vorm van intensieve landbouw, zowel veeteelt als akkerbouw, ecologisch destructief is interesseert je geen lor. Je ontkent gewoon glashard dat het zo is. Ik heb groot respect voor boeren, voor zover ze geen slachtoffers maken en duurzaam zijn. Helaas voldoet op dit moment de meerderheid van de boeren daar niet aan. Ik vind daarom dat het boerenbedrijf radicaal veranderd moet worden naar natuurinclusieve, plantaardige landbouw primair gericht op de lokale markt.
Het is wonderlijk dat je zo onomwonden partij kiest voor de boeren en op politici en journalisten neerkijkt. Je beweert dat het volk boeren het meest waardeert en dat journalisten en politici het minst gewaardeerd worden. Je lijkt het daar hartgrondig mee eens te zijn. Dit is inconsistent gebral ten top. Je bent nota bene zelf politicus – en je hebt in de korte tijd dat je staatssecretaris was als een botte boer het milieubeleid om zeep geholpen en de voorwaarden gecreëerd voor de verdere intensivering van de veeteelt voor de wereldmarkt.
De bijeenkomst vond plaats op internationale vrouwendag en je kwam met een wonderlijk argument voor de export van koeien naar Afrika. Nederlandse koeien worden daar verkocht aan vrouwen voor kleinschalige veeteeltbedrijven die met de melk kun kinderen kunnen voeden. En daar willen die nare loserige veganisten een stokje voor steken, volgens jou. De vraag is of er geen andere manieren zijn om die vrouwen te helpen dan koeien over zo’n afstand te verslepen. Wat is er mis met borstvoeding en een volwaardig, diervrij, lokaal in Afrika te produceren duurzaam dieet?
Het besef dat we in een diepe ecologische crisis zitten, heb jij helemaal niet. Jij hebt het over economische belangen en economische groei. Niks over klimaatproblemen, ontbossing, plastic, vervuiling door pesticides of afname van de biodiversiteit. Hoe kan het dat je dat niet ziet? Je hebt gestudeerd. Het kan niet zo zijn dat je te dom bent om het te begrijpen. Je kiest bewust voor het eigenbelang op korte termijn. Je kiest ervoor om het leed van de miljoenen dieren te negeren.
Na afloop was er een gezamenlijke soepmaaltijd. Een plantaardige soep zodat we die allemaal konden nuttigen. Dat is wat ik het solidariteitsargument voor veganisme noem: een veganistische maaltijd is inclusief, iedereen kan er van eten.
Henk, ik hoop dat je nu eens bij jezelf te rade gaat wat het is dat jou het recht geeft andere voelende wezens op zo’n immense schaal leed toe te brengen en te vermoorden. Wat jou het recht geeft een industrie te promoten die desastreus is voor planeet Aarde. Ik hoop dat je, als je dan het morele licht hebt gezien, de moed zult hebben om je levenspad te wijzigen, zodat dieractivisten geen stallen meer hoeven te bezetten – omdat die er niet meer zijn. Omdat jij je hebt bekeerd tot het veganistische geloof (en ik ben hier ironisch over het begrip geloof) en je met hart en ziel inzet voor een betere wereld met minder leed en meer geluk.
Namens de dieren, met knorrige groet,
Floris vegan den Berg, auteur van onder andere De vrolijke veganist
