“Al dat werken, al dat mailen, al dat reizen, dingen die we vanwege het virus nu niet meer doen. Dat waren de dingen die we niet meer móesten doen.” Aan het woord is trendvoorspeller Lidewij Edelkoort in het VPRO-programma Tegenlicht. Feelgood-televisie voor iedereen die de coronacrisis als kans ziet af te rekenen met overproductie, massatoerisme, milieuvervuiling, klimaatverandering, ongelijkheid en het kapitalisme.
Op televisie, in kranten en op de radio duiken de laatste weken meer mensen op, die ons voorspellen hoe de nieuwe wereld er na de crisis uit gaat zien. De premier gaf zelf de voorzet: “De wereld van voor de coronacrisis keert niet meer terug.”
De crisis als waterscheiding. En als waarschuwing. Soms van bijbelse proporties. Prinses Irene van Lippe-Biesterfeld opinieerde woensdag in de Volkskrant: “Het ziet ernaar uit dat de huidige virusuitbraak de zoveelste waarschuwing is voor de onhoudbaarheid van oneindige groei in een eindige wereld.”
De prinses gaat er in haar betoog vanuit dat de mensheid door de coronapandemie op zijn plek is gezet. De natuur zal geen terugkeer tolereren naar het oude systeem van ‘ongebreidelde groei’.
De commentaarstem van het VPRO-programma zegt het zo: “We leven in een wereld die zijn economische en maatschappelijke gebreken onontkoombaar toont. In Tegenlicht een analyse van die gebreken. En vergezichten naar een mogelijk andere toekomst, die…misschien…nu wel…aan het beginnen is.” De programmamakers hebben er al zin in.
Lidewij Edelkoort is blij met het virus en blij met de crisis. “Het virus is perfect voor de aarde”, zegt ze. Schone lucht in China, schone kanalen in Venetië. Ze droomt al van een virus tegen geld. Geen winst-gedreven massaproductie meer. Ze vermoedt een terugkeer naar kleinschaligheid.
En Edelkoort voorspelt door: “Dat we de winkels, de cafés en de restaurants nu links laten liggen, zal ons na de crisis doen beseffen dat we ze eigenlijk helemaal niet nodig hebben. Niks nieuwe kleren kopen, maar ruilen met elkaar. Dan zullen we er ook nog eens leuker uit gaan zien.” Ze zal het wel weten.
Verwacht geen kritische vragen in Tegenlicht. De uitkomst van het programma staat van te voren vast en samen met de gasten wordt daar zorgvuldig naartoe gewerkt. Interviewer Bram Vermeulen vraagt het Edelkoort nog maar eens op de man af: “Betekent het ook dat we het virus dankbaar moeten zijn?” De trendvoorspeller knikt: “Mensen waren de oude wereld spuugzat.”
De vrijblijvende dagdromerij van mevrouw Edelkoort zou een aardig kroeggesprek kunnen zijn, als ze niet zo gewichtig en alwetend in het tv-programma werd opgevoerd.
Ze verkneukelt zich liever over het creatief ruilen van tweedehands kleding, dan dat ze één serieuze opmerking maakt over de armoede die wereldwijd voor miljoenen werknemers en ondernemers dreigt.
Hoe denken Lidewij Edelkoort en prinses Irene met kleinschalige voedselproductie 8 miljard aardbewoners te voeden? Nog nooit was er zo weinig honger in de wereld als nu. Met dank aan de groei en de vooruitgang in grootschalige voedselproductie. Moeten we daar dan nu vanaf?
Tegenlicht concludeert, dat we aan de vooravond van een enorme reset staan. En nog maar een keer de vraag: ‘Kunnen we ook zeggen dat de Coronacrisis een blessing in disguise is?’
Al dat applaus voor het zorgpersoneel, de muzikale optredens op straat, de filmpjes op internet, de creativiteit onder de mensen en de zorg voor elkaar. Alsof het er allemaal nog niet was en nu opeens wel. Met dank aan het coronavirus. En straks bouwen we er een hele nieuwe samenleving op.
Wensdenken over een betere wereld is van alle tijden. En gratis. De quasi-deskundigen die ons lastigvallen of amuseren met allerhande vergezichten hebben niks meer dan een glazen bol.
Bij een grote crisis als deze hoort het voorgevoel dat alles anders wordt. Oud-premier Joop den Uyl wist dat in de jaren na de oliecrisis van 1973. Net als Rutte nu sprak hij toen op televisie de gedenkwaardige woorden: “Zo bezien keert de wereld van voor de oliecrisis niet terug.” Dat gebeurde wel. En hoe.
Deze column werd eerder gepubliceerd op RTLZ.nl.
