Als Nederlander die regelmatig in Spanje verblijft volg ik als econoom met belangstelling de discussie over Eurobonds. Het invoeren van leningen waarvoor alle EU lidstaten gezamenlijk verantwoordelijk zijn. Zuid Europa is voor snelle invoering ervan en Noord Europa staat er verdeeld in. Nederland niet. Wij zijn fel tegen! Is dat terecht?
Vele Nederlanders kennen Spanje als een prachtig en vriendelijk vakantieland. Waar je graag naar teug wil. Niet alleen om het weer, de cultuur en de prachtige steden. Maar vooral ook om de uiterst vriendelijke en ontspannen sfeer die er heerst. Spanjaarden zijn uiterst vriendelijk en behulpzame mensen die gewend zijn toeristen te zien als welkome gasten. Logisch want het is een uiterst belangrijke inkomstenbron voor veel Spanjaarden. Nederlandse toeristen zien dan ook van Spanje vaak alleen de mooie en goede kanten van de samenleving. Gelukkig. Daarom komen vele toeristen ook graag terug. Dat is immens belangrijk voor de Spaanse toeristensector en de horeca.
De uitgeroepen estado de alarma (noodtoestand met totale lockdown) laat de andere kant van de Spaanse samenleving goed zien. Massale werkloosheid onder alle werknemers in de marktsector. In loondienst of als zelfstandige. Met weinig verschil in gevolgen voor beide categorieën. Vaste contracten krijg je bijna alleen maar bij de overheid! De economische en sociale gevolgen daarvan zie je dan nu ook duidelijk. Onzichtbare armoede wordt door de lockdown situatie opeens heel zichtbaar in de samenleving. Alleen de ambtenaren hoeven zich niet echt druk te maken over hun maandelijkse inkomsten. De overige werknemers allemaal wel. Diepe zakken heeft de Spaanse overheid niet. Dat is bekend in de EU. Het vangnet voor alle door de noodtoestand getroffen mensen is dan ook marginaal te noemen.
Elke vergelijking met de huidige situatie in Nederland gaat dan ook mank. Het is dan ook begrijpelijk en volkomen terecht dat Spanje een beroep doet op andere rijkere Noord Europese EU lidstaten om het land te helpen de gevolgen van het niet discriminerende coronavirus met extra financiële middelen te doen verlichten. Veel geld dat zonder voorwaarden vooraf moet wordt gegeven als blijk van saamhorigheid en solidariteit binnen de EU. Maar ook als blijk dat Nederland Spanje als afzetmarkt hard nodig heeft. Met die twee argumenten kan het beschikbaar te stellen geldbedrag dan ook best omvangrijk en fors zijn. Meer dan tot nu toe daarvoor is besloten.
In crisis leer je je vrienden kennen. En zakken bestuurders en leiders ook vaak door het ijs. De in aanvang gekozen aanpak van minister Hoekstra over steunverlening aan Spanje was om meerdere redenen niet slim en doordacht. Dat heeft terecht in Spanje bij de overheid en de bevolking veel kwaad bloed gezet. Gelukkig is hij zelf tot het inzicht gekomen dat zijn eerste optreden niet handig is geweest. Hij en de Nederlandse regering krijgen een herkansing de komende week.
De tegenstellingen over de al dan niet invoering van eurobonds of een variant die er erg op lijkt zijn groot. Nederland staat als relatief klein land tegenover een grote meerderheid van lidstaten die hier wel voor voelen. Althans minder fel tegen zijn.
Als dit probleem eerlijk en open wordt benaderd zal de visie van mijn oud hoogleraar internationale economie en CDA tweede Kamerlid ten tijde van de invoering van de euro, Henk de Haan, niet vergeten mogen worden. Hij was destijds mordicus tegen invoering van de euro omdat er teveel economische verschillen waren tussen de Noord en Zuid Europese economieën. Hij heeft in zijn eentje tegen een politieke meerderheid in de Tweede Kamer moeten vechten om zijn deskundig oordeel over het tegenhouden van de invoering van de euro, over te dragen. De VVD minister Zalm was namelijk een fel voorstander van invoering. Het grote gelijk van Henk de Haan is na invoering van de euro wel genoeg aangetoond. Economische ratio is destijds compleet verdrongen door macht en politieke wil om steeds maar verder economisch te integreren in Europa. Met D66 als economisch blind politiek paard voorop.
Minister Hoekstra kan de oorspronkelijke visie van zijn CDA partijgenoot Henk de Haan nieuw leven inblazen. Gelet op de reactie van veel VVD leden en de druk op Rutte om het huidige standpunt van Nederland vast te houden in ons verzet tegen de eurobonds, geeft aan dat ook de VVD leden een verdere snelle financiële integratie niet wensen.
Voor Spanje hoeft het Nederlandse verzet tegen invoering van eurobonds niet erg te zijn. De gewone Spanjaard heeft behoefte aan structurele en ingrijpende interne veranderingen. In de arbeidsmarkt, de economische infrastructuur en bovenal in een meer sociaal gelijkwaardige samenleving. Met betere sociale voorzieningen voor alle burgers en meer en beter gecontroleerde overheidsuitgaven. Te beginnen met een gezonde omvang van de staatschuld. Dat zijn hele gezonde economische voorwaarden die je mag en moet eisen voordat je ook maar overgaat tot invoering van eurobonds.
Alleen die voorwaarden mogen nooit het excuus zijn om niet eerst ongeclausuleerd met heel veel geld Spanje te helpen om een begin te kunnen maken met de hiervoor genoemde uiterst noodzakelijke interne hervormingen.
