Henk Sneevliet. Heel weinig Nederlanders weten wie dit is, maar veel Chinezen kennen hem wél, als oprichter van de Chinese communistische partij. In het museum in Shanghai staat hij naast Mao Zedong en enkele andere beroemde Chinezen als één van de Founding Fathers. Misschien moet premier Mark Rutte de naam van Henk Sneevliet – of ‘Marin’ zoals zijn schuilnaam in China was – eens noemen als hij belt met president Xi Jinping. Als we weer eens moeten bedelen om mondkapjes of andere beschermingsmiddelen, omdat ons land nog maar zo weinig zélf kan produceren en we zo afhankelijk zijn geworden van de Chinezen.
Henk was de zoon van een Brabantse sigarenmaker in Rotterdam. Zijn moeder stierf toen hij drie was, waarna Sneevliet opgroeide bij twee tantes in Den Bosch. Hij werd voorzitter van een spoorvakbond, maar trad af nadat de vakbond weigerde om een wilde staking te ondersteunen. Omdat hij in Nederland niet meer aan de bak kwam vertrok hij in 1913 naar Nederlands-Indië. Daar wist hij verschillende Indonesische intellectuelen te verzamelen die streden voor onafhankelijkheid. Een jaar later richtte Henk Sneevliet de communistische partij Indonesië op. Hij was leider van de partij tot hij in 1918 door de Nederlanders werd uitgewezen.
Het succes van Sneevliet was de Russische communisten, die na de revolutie van 1917 aan de macht waren gekomen, niet ontgaan. Lenin besloot de Nederlander in 1920 op een missie te sturen naar China. In dit reusachtige land trof hij geïsoleerde intellectuelen aan, onder wie Mao Zedong, maar die hadden weinig organiserend vermogen. Sneevliet slaagde erin deze eenlingen te verenigen en in 1921 een partijorganisatie op te zetten. De communistische partij kwam in China in 1949 aan de macht en zij regeert hier nog altijd. Volgend jaar zal deze communistisch partij haar honderdjarig bestaan vieren. Daarbij zal Henk Sneevliet uitgebreid worden geëerd.
In 1933, het jaar dat Hitler in Duitsland de macht greep, werd Henk Sneevliet in de Tweede Kamer gekozen. Dat gebeurde vanuit de gevangenis. Sneevliet was in 1924 naar Nederland teruggekeerd. Met Lenin en de Russische communisten had hij gebroken en ook met de CPN in ons land liep het al snel mis. Daarna richtte Henk Sneevliet zijn eigen Revolutionair-Socialistische Partij (RSP) op, maar die verdween in de politieke marge. Dat veranderde toen hij in 1933 gevangen werd genomen, omdat hij een muiterij op een schip in Nederlands-Indië had gesteund. Met de leus ‘Kies Sneevliet van de cel in de Kamer’ wist hij alsnog een zetel te bemachtigen.
Het moet Henk goed hebben gedaan dat hij als ‘vijand van de staat’ door het volk in de Tweede Kamer werd gekozen. Veel had deze revolutionaire eenling in Den Haag echter niet te zoeken. Zijn ondergrondse ervaring werd wél actueel na de Duitse bezetting in 1940, toen hij een prominente rol ging spelen in het gewapende verzet. Op 12 april 1942 werd Sneevliet opgepakt op een onderduikadres in Brabant. Hij werd samen met zes van zijn partijgenoten door de Duitsers gefusilleerd. Het is vooral voor zijn rol in het gewapende verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog dat in Amsterdam een belangrijke weg en een metrostation naar Sneevliet zijn genoemd.
In China is in 2002, zestig jaar na zijn dood, een biografie verschenen van Henk Sneevliet. Geschreven door de historica Li Yuzhen, de moeder van de schrijfster Lulu Wang, die al jaren in Nederland woont. Li Yuzhen is erg enthousiast over Henk Sneevliet: ‘Hij bracht het communistische ideaal hier naartoe’. Of Sneevliet ook zo tevreden zou zijn over het huidige China, dat denk ik eigenlijk niet. De verstikkende partijdictatuur moet de eeuwige revolutionair een afschuw zijn geweest. Maar in de diplomatie doet zijn naam vast geen kwaad. Rutte wijs ik graag op deze oprichter van de Chinese communistische partij.
Ronald van Raak schreef eerder over de lessen van Ferdinand Domela Nieuwenhuis.
