Het begon vaak met een bezoekje aan een avond van Forum voor Democratie (FvD) in de provincie. In een restaurant kwamen tientallen aanhangers bijeen. Hun belangrijkste overeenkomst? Sluimerende politieke ambities. Er was een strak schema opgesteld. Iedereen kreeg drie korte gesprekjes. Meestal niet met Thierry Baudet, want die was er bijna nooit. Wel met Henk Otten, Jeroen de Vries en Robert Baljeu. Als zij iemand zagen zitten mocht die verder de procedure in. We weten hoe het afliep: tientallen van deze mensen werden – soms ook tot hun eigen verrassing – Statenlid.
Stel dat de Statenleden het opnieuw mochten doen. Zouden ze dan weer naar die avond gaan? Velen waarschijnlijk niet want hun politieke carrière werd een nachtmerrie. Al snel waren de mannen die ze hadden geselecteerd vertrokken. Dat had nogal wat gevolgen: Otten, De Vries en Baljeu stonden voor een gematigde koers en kozen de kandidaten daar ook op uit. Geen ruziemakers, geen extreme uitingen, mensen met een nette baan en een goed voorkomen. Zo zou FvD een respectabele partij worden. Die koers gaf ook de kandidaten vertrouwen: dit was een partij in opbouw waar je bij wilde horen.
Toen Baudet Otten met veel geweld uit de partij verwijderde, gebeurde er iets wat al die kandidaten niet in hun afweging hadden meegenomen. Ze zaten opeens in de club van Baudet, iemand die ze meestal alleen van televisie kenden. Ze vonden hem meestal goed, maar ze kenden wel een hele specifieke versie van hun leider. Het was de versie waarbij Baudet buiten beeld werd gesecondeerd door Otten of De Vries, die ervoor zorgden dat hij goede punten kon maken en zoveel mogelijk wegbleef van allerlei extremistische ellende. Dat laatste lukte zeker niet altijd, maar in de meeste gevallen wel. Partij in opbouw, nietwaar?
Nu de matigende invloed van Otten weg is, is FvD langzaam opgeschoven. We kunnen dat heel eenvoudig zien in opinieonderzoek. In de perceptie van kiezers was FvD ten tijde van Otten een partij in de buurt van de VVD, zonder Otten wordt FvD gezien als extremer dan de PVV. Leuke verrassing voor al die Statenleden, die inmiddels gekozen zijn maar niet eens meer kunnen klagen bij de toenmalige sollicitatiecommissie, want die is met de noorderzon vertrokken. Ondertussen verschuift de koers verder naar rechts.
Wat moeten we vinden van het Overijsselse Statenlid Chilion Snoek, die vrijdag bekendmaakte over te stappen naar GO van Henk Otten? Het is vrij simpel: Snoek is een van die vele Statenleden die nooit koos voor de koers die FvD nu vaart. Weglopen is dan een optie, zeker als je – zoals Snoek – met voorkeursstemmen bent gekozen. GO staat in de praktijk simpelweg dichter bij wat FvD beoogde te zijn, daar in die zaaltjes waar Otten de FvD-kandidatenlijsten maakte. Je kunt niet met droge ogen beweren dat FvD vandaag dezelfde partij is als toen.
Snoek is natuurlijk niet de enige bij FvD die ziet dat de koers is verlegd. En dus was daar vrijdag al snel de Overijsselse FvD-fractievoorzitter Johan Almekinders met een verklaring. Die Snoek, dat is maar een luiwammes, zo was de teneur. Opvallende aanval want Snoek hield het zelf zakelijk. De beschuldiging van Almekinders kent qua hypocrisie geen grenzen: collega-FvD’er Andreas Bakir is opvallend weinig bij commissievergaderingen en wordt daar nooit op aangesproken. Doorzichtig dus: Almekinders wil naar verluid de Tweede Kamer in en die vervelende Snoek is een smet op zijn blazoen.
Dit gaat niet alleen over de ambities van Almekinders. Deze week onthulde HP/DeTijd dat JFVD-leden in appgroepen antisemitische en fascistische uitspraken doen. Daar zaten de FvD-Statenleden weer met het schaamrood op hun kaken: dit was wederom niet de nette partij die Otten ze ooit had voorgespiegeld. Opstappen wordt steeds aantrekkelijker. En dus moeten FvD’ers die opstappen aan de schandpaal genageld worden, zoals Snoek, want dan blijft de rest ten minste zitten. Het vooruitzicht van scheldende FvD-stemmers in de mail en trollen op sociale media doet de rest. Toch vertrokken in ruim twee maanden al vijf FvD’ers. Slechts één van hen bleef lid.
De afhandeling van de apps van JFVD laat zien dat de situatie niet meer gaat verbeteren. Aanvankelijk probeerde FvD de zaak te bagatelliseren, maar uiteindelijk kwam er toch een onderzoek. Nou ja, of het echt een onderzoek was blijft een raadsel, want er is geen rapport. Zo hoeft FvD niet met de billen bloot: welke uitingen van JFVD-leden waren volgens FvD wel en niet acceptabel en welke conclusies verbindt de partij daaraan? Waar ligt de grens? En wat waren eigenlijk de functies van de mensen die deze apps verstuurden?
Laten we de belangrijkste verdachte bekijken. Echt anoniem is hij niet meer, want hij staat herkenbaar in het HP/DeTijd-artikel, zeker voor mensen die actief zijn bij JFVD. Hij was kampleiding bij het Zomerkamp in 2019 en was als ‘landelijk coördinator hubs’ het hulpje van voorzitter Freek Jansen. Geheel indachtig de schimmige organisatie van JFVD weet niemand wat die rol formeel precies inhield. Belangrijk was hij in ieder geval wel: hij stond angstvallig dicht in de buurt van de leiding van JFVD en daarmee van FvD, want die twee organisaties zijn innig met elkaar verstrengeld. Waarom doet FvD eigenlijk het woord namens de eigen jongerenorganisatie?
Nergens wordt duidelijk waar straf op stond en of iedereen is gestraft. Een veeg teken: er zouden drie royementen zijn en drie schorsingen, maar schorsing van leden staat als optie niet in de statuten. FvD verzint dus een statutair niet-bestaande straf die eigenlijk alles in kan houden. Grote kans dat het een soort waarschuwing is een paar maanden partijbijeenkomsten te mijden. Drie leden met ernstige uitlatingen zijn dus niet gestraft. Niemand hoeft er verantwoording over af te leggen. Of het hulpje van Freek Jansen mocht blijven is onbekend. FvD heeft hier wederom geen duidelijke norm gecommuniceerd.
Zo komt alle ellende voor FvD-Statenleden samen. De koers was sowieso al veranderd door het vertrek van Otten, maar nu worden niet eens meer alle excessen bestraft, er wordt geen norm meer gesteld en geen echte verantwoording afgelegd. Die problemen komen rechtstreeks uit de partijtop.
Je kunt natuurlijk zeggen: we wisten dit allemaal al, want omstreden uitlatingen waren er al veel langer. Dat is juist, maar er zat wel altijd een rem op en onder Otten werden er wel serieuze pogingen gedaan om met extremisme af te rekenen. Dat is helemaal weg en dat is niet waarvoor FvD-Statenleden op de kandidatenlijst gingen staan. FvD kan afsplitsers als Chilion Snoek proberen te kakken te zetten, maar het zal uiteindelijk niemand ervan weerhouden zijn voorbeeld te volgen. Ook gescheld op Twitter zal dat niet doen. Of zouden al die Statenleden dit nog drie jaar accepteren?
