Einstürzende Neubauten blijft natuurlijk onlosmakelijk verbonden aan Berlijn, waar het zo’n veertig jaar geleden allemaal begon voor de band. De stad waar zanger en tekstschrijver Blixa Bargeld opgroeide en nog altijd woont. “Zo lang ik leef is Berlijn een bouwplaats. Als je in Berlijn geld wilt verdienen moet je in bouwzaken gaan”, aldus de zanger in een interview. In het oude nummer Die Befindlichkeit des Landes beschrijft hij hoe men door een bepaalde manier van bouwen allerlei herinneringen wil wegstoppen. Op het nieuwe Neubautenalbum Alles In Allem komen die herinneringen tot leven. Immers, overal in de stad ligt de historie voor het oprapen.
Voor wie het was ontgaan. Einstürzende Neubauten maakt allang geen industriële punk meer. Wat niemand kon vermoeden was dat sinds de oprichting in 1980 de Berlijners juist met andere invalshoeken in artistiek opzicht een bijzondere ontwikkeling in gang wisten te zetten. Het atonale metaalschrapen en de pneumatische drilboren kregen in de loop der jaren gezelschap, ja zelfs ondersteuning van teksten die doorwrochter werden en het gevoel voor melodie sterker. Toch wordt nog steeds muziek gemaakt met ‘instrumenten’ in de vorm van omgebouwde, elektrisch versterkte voorwerpen afkomstig van de sloop. Ondanks de toename van de liedjesvorm is men de punkesthetiek altijd trouw gebleven. Een aantal van de door de band zelf uitgebrachte albums kwamen mede tot stand doordat fans de opnamen sponsorden; een soort voorloper van het huidige crowdfunding. Een contract met een platenmaatschappij is niet meer nodig. Het was overigens Bargelds echtgenote Erin Zhu die in 2002 het idee van fandonaties bedacht.
Ondanks dat de nieuwe plaat geen muzikale verrassingen kent, is er wel weer de vertrouwde mix van geluidskunst geïntegreerd in de structuur van bij vlagen uiterst toegankelijke songs. Dat was alweer een tijdje geleden. Voorganger Lament uit 2014 bleek een muziektheater annex audiodocument over de Eerste Wereldoorlog.
Alles In Allem laat zich vertalen als ‘al met al’. Een samenvatting die moet overzien en verbinden? Allesbehalve. Op dit album is Blixa Bargeld iemand die de slaap niet kan vatten. Droombeelden en feiten lopen door elkaar wanneer hij “lärm und leute in Kostüme” observeert in het dreigende Grazer Damm. De zanger wandelt in zijn eigen droom waarin hij zich zijn jeugd herinnert in het zuidwesten van Berlijn. Langs de boulevard in het stadsdeel Schöneberg waar zich nog de woonarchitectuur uit het nationaalsocialistisch tijdperk bevindt. Schrijnend van geschiedenis is ook het moment waarop Bargeld in zijn eentje mijmerend Am Landwehrkanal afscheid neemt van Rosa Luxemburg, de vermoorde politiek activiste en heldin van de linkse beweging in Duitsland. In 1919 werd haar stoffelijk overschot in het water gedumpt.
“Wir leben hier nicht mehr”, fluistert Bargeld in het stem- en klankexperiment Zivilisatorisches Missgeschick. Dit werk, dat begint met een korte sirene, had evengoed op Kollaps uit 1981 kunnen staan, het debuut waarop Bargeld nog de longen uit zijn lijf krijste.
Inmiddels is hij van Halber Mensch uitgegroeid tot een volwaardig zanger en tekstschrijver. “Halber Mensch, geh weiter, in jede Richtung, wir haben Wahrheiten für dich”, zong hij betekenisvol in 1985. Bargeld heeft als geen ander begrepen dat het artistieke leven meer is dan de tijdgebonden diepgang van punk en pamflet. Bijvoorbeeld de ontwikkeling om door middel van metaforen een vermenging van droom en werkelijkheid te weerspiegelen. De geschiedschrijving van Berlijn zit Einstürzende Neubauten dan ook als gegoten: eentje van afbraak en wederopbouw. Op Alles In Allem is de Duitse stad alomtegenwoordig. Meeslepend is de song over het district Wedding, een tussenstop naar het ingetogen en berustende slotnummer Tempelhof. Het gelijknamige vliegveld was in 1926 een van de grootste luchthavens van Europa. Sinds 2008 wordt het gebruikt als stadspark. Maar Bargeld herinnert zich de plek als een verlaten oord waar het onkruid tussen de stenen groeide.
Op Alles In Allem overheersen dreiging en onheil, teksten tussen waan en werkelijkheid en ondanks de somberheid toch ook iets van weemoed en ontroering. Alle songs een Möbliertes Lied. Verbeelding en verklanking van herinneringen aan een thuis dat wellicht niet eens meer bestaat. Alles In Allem is hiervan de indrukwekkende zij het wrange muziekversie.
Einstürzende Neubauten – Alles In Allem (Potomak 2020)
