President Donald Trump zegt wederom een wapenbeheersingsverdrag op. Het zogenaamde Open Skies Verdrag laat Russen en westerse landen ongewapende verkenningsvluchten uitvoeren boven elkaars grondgebied en militaire installaties. Na de Koude Oorlog werd het verdrag uit onderhandeld waarmee zowel Rusland als het Westen kon waarnemen welke militaire activiteiten er plaatsvonden op elkaar grondgebied. Dat bood vertrouwen in elkaar en een buffer tegen de retoriek van oorlogshitsers.
President Trump, Amerikaanse neoconservatieven en Koude Oorlogskrijgers vinden het maar niks dat Russen boven de VS mogen vliegen en foto’s maken. De VS heeft immers zelf voldoende inlichtingenmiddelen om die informatie te vergaren buiten het verdrag om.
Wat onze Amerikaanse vrienden echter over het hoofd zien, is dat de vluchten samen worden uitgevoerd met bondgenoten, wat een sterk signaal afgeeft van militaire verbondenheid, ook ten aanzien van landen die geen lid zijn van de NAVO. Zeker voor landen als Oekraïne en Georgië is het Open Skies Verdrag een belangrijke pijler gebleken van de veiligheidsarchitectuur: zo toonde de VS met Oekraïne de wereld op basis van een gezamenlijke verkenningsvlucht met luchtfoto’s aan hoe Russische troepen de Krim bezetten terwijl Rusland dat ontkende en ook Georgie profiteerde op soortgelijke wijze.
Nu de geopolitieke spanningen in de wereld eerder toe- dan afnemen, is het opzeggen van dit verdrag extra onverstandig. Voor kleine landen zijn de vluchten ook een manier om eigenstandig vast te kunnen stellen of politieke steun aan een eventuele militaire operatie gerechtvaardigd is of niet. Zij hebben niet de middelen die de VS heeft om inlichtingen te vergaren, maar het Open Skies verdrag kan soelaas bieden. In het geval de VS bondgenoten zoekt om samen militair of politiek op te treden, is het dus van belang dat deze landen ook zelfstandig kunnen vaststellen of de gevraagde steun gerechtvaardigd is. Natuurlijk kan de VS inlichtingen blijven delen met bondgenoten, maar deze zijn in tegenstelling tot de verkenningsvluchten niet openbaar en kun je niet gebruiken in het politieke debat.
De VS erop wijst dat het verdrag met voeten wordt getreden; dat klopt. Rusland sluit delen van de Europese enclave Kaliningrad af voor Open Skies-vluchten en geregeld wordt zowel de letter als de geest van het verdrag met voeten getreden. Maar dat is reden voor diplomatiek overleg, niet opzegging van het verdrag. We hebben decennia ervaring om met verdragen te werken en deze te verbeteren als ze geschonden worden. Gooi het kind niet met het badwater weg. Bedenk verder dat de Russen nog altijd verkenningsvluchten mogen blijven uitvoeren boven Europees grondgebied, ook boven alle Amerikaanse militaire installaties. Europese landen en de Russen trekken zich niet terug uit dit verdrag.
President Trump heeft de intentie uitgesproken zich terug te willen trekken. Ik zal de EU buitenlandchef Josep Borrell oproepen alles in het werk te stellen onze Amerikaanse vrienden dat besluit te heroverwegen.
