Het afgelopen jaar lijkt er in rechtse kringen een tendens waar te nemen tot groepsdenken en radicalisering in denken. Een zorgelijke ontwikkeling, die ik zelf vooral bij de harde kern van Forum voor Democratie zie. Hetzelfde gebeurde bij de organisatie De Nieuwe Zuil, waar ik samen met een aantal andere bestuursleden in november 2019 uitstapte. Dat sindsdien Sid Lukkassen, de oprichter en ideologisch leider, in opspraak kwam vanwege radicale uitspraken die hinten op het gebruik van geweld, verbaasde me daarom niet. Ik ga hier eerst wat dieper in op mijn eigen ervaringen binnen DNZ, omdat het zo’n goed voorbeeld is van een bredere ontwikkeling.
De belangrijkste reden waarom ik uit DNZ stapte was het feit dat Lukkassen en anderen in de club steeds duidelijker lieten zien dat het hen niet ging om vrijheid van meningsuiting (“een schuilkerk tegen politieke correctheid”), maar dat vooral rechts Nederland en dan met name Forum voor Democratie (waar Lukkassen sinds zomer 2019 voor werkt) beschermd moesten worden tegen kritiek. Politieke correctheid op rechts dus. Met name ik, als voorzitter van de vrijwilligers, werd bekritiseerd omdat ik openlijke kritiek gaf op Forum voor Democratie, waar ik begin 2018 uitstapte vanwege de manier waarop ze (niet) omgaan met interne kritiek van leden, en het niet bestaan van een interne partijdemocratie.
Deze kritiekloze houding zie ik vaak bij FvD-aanhangers (met wie ik gezien mijn geschiedenis meer contact heb), maar ook bij anderen in “rechts Nederland” terugkomen. Een aantal voorbeelden van dingen die ik de laatste jaren heb meegemaakt:
Als ik kritiek uit op Forum voor Democratie ben ik volgens sommigen een “VVD-mol”. Dit geldt niet alleen voor mij, maar voor velen die zich links van FvD bevinden en kritiek uiten op de partij. Sommige mensen denken zelfs dat er vele infiltranten rond zouden lopen van de AIVD of de MIVD.
Ik mocht geen kritiek hebben op de boerenprotesten, want dan zou ik “niet rechts” zijn. Blijkbaar hoor je aan een bepaald lijstje van standpunten te voldoen voordat je tot de rechtse “club” zou behoren. Andere voorbeelden hiervan zijn dat je niet mag geloven in de opwarming van de aarde, dat je per definitie voor Israël bent en tegen de Palestijnen, of dat je economie verkiest boven milieu.
Op Facebook ontvrienden mensen mij omdat ik kritiek uit op Forum voor Democratie. Blijkbaar zijn er heel veel mensen die niet het zelfvertrouwen hebben om geconfronteerd te worden met andere meningen die ingaan tegen de standpunten van “hun” club. Ook zou ik “nergens bijhoren” op rechts, omdat ik op elke club kritiek uit waar nodig.
Mensen wilden in appgroepen niets weten van kritiek op FvD want “er is al genoeg kritiek uit de MainStream Media” en “er is geen alternatief voor FvD”. Wangedrag op rechts werd goedgepraat waar dat op links veroordeeld zou worden (we moeten “boreale boertjes” en dubieuze extremistische types accepteren), en het leek vaak alsof alles geoorloofd was in de “strijd tegen links”. Vaak gaven mensen geen blijk van een sterk moreel kompas maar werden normen en waarden terzijde geschoven als dat gemakkelijk uitkwam.
Meer in het algemeen is op social media dit gedrag steeds vaker te zien. Een groep vrijheidslievende vrienden en ik noemen dit ook wel “lemmingengedrag”, naar het knaagdiertje dat blind de groep volgt.
Zo wordt er blind geapplaudisseerd voor Wilders en Baudet (hoewel vooral FvD echt de kroon spant het afgelopen jaar). Zo is er dit hilarische filmpje van een man die helemaal idolaat is van Baudet en zich helemaal geborgen voelt in de warme moederschoot van FvD. Kritiek wordt automatisch verdacht gemaakt. “Partijchroniqueur” van FvD Chris Aalberts zou een “obsessie” hebben met FvD wanneer hij kritische kanttekeningen plaatst bij de organisatiestructuur en het geflirt met extreem-rechtse ideeën. Ook andere journalisten zoals Ton. F. Van Dijk moeten hieraan geloven.
Dit gedrag gaat overigens verder dan het onderwerp FvD. Tijdens de boerenprotesten bijvoorbeeld werden de boeren als helden onthaald alsof ze eigenhandig in Den Haag een volksrevolutie zouden ontketenen. Burgers van alle beroepen en gezindten zouden zich bij hen aan moeten sluiten om het kabinet omver te werpen. Mijn timeline stond op een gegeven moment dermate vol met alleen maar deze berichten dat ik het woord “boeren” eruitgefilterd heb. Als je kritiek leverde op wandaden, zoals de bestorming van het provinciehuis in Groningen en het slopen van andermans eigendom, werd je hard aangepakt. Immers, “zonder boeren geen eten.” Dat zonder heel veel andere beroepen we ook een probleem zouden hebben werd dan even snel vergeten.
Twitteraccounts met trekkers en tempeltjes in hun profiel (deze staan voor steun aan de boeren en aan FvD) grossieren in schelden, ad hominems en het aanvallen van criticasters van rechts. PVV-ers zouden geen kritiek mogen hebben op FvD want “we moeten samenwerken en een sterk rechts blok vormen”. Iedereen die (intern) kritiek heeft op FvD wordt weggezet als rat en mol, van wie we maar blij moeten zijn dat ze uit de partij gestapt zijn. Henk Otten was ook een VVD-mol en een profiteur, en zou vanaf het begin erop uit zijn om FvD te slopen (ook al was zonder hem FvD niet zo groot geworden). Wie twijfelde aan het verhaal van Baudet in zijn ruzie met Otten werd voor het gemak ook weggezet als nep-rechts en een VVD-er. Zelf zou ik volgens sommigen een “neoliberale gluiperd” zijn die neer zou kijken op het Fortuynisme, omdat ik niet blind achter Baudet aanliep. De obligate block hoorde daar natuurlijk ook bij.
Dit soort accounts werden dermate typisch dat ik speciaal voor de FvD-lemmingen een bingo-kaart maakte:
Nu verbaast het me niet eens zozeer dat op social media dit gebeurt; op internet vindt dit gedrag altijd plaats, veelal door de mentaal minder bedeelden. Maar wat mij vooral heeft verbaasd is dat ook intelligente mensen hieraan ten prooi zijn gevallen. Mensen die normaal gesproken kritisch denken en vrijheid van meningsuiting hoog in het vaandel zouden moeten hebben. Maar voor wie het even lastig uitkomt als het gaat over kritiek op de eigen club. Iets genuanceerdere personen die niet blind achter soms hysterische analyses aanliepen worden weggezet als “cryptodeuger”. Mensen worden netjes in hokjes geplaatst: je bent voor ons of tegen ons en we moeten standvastig zijn tegen externe kritiek van het “deugsysteem”. Ook lijkt het alsof het aantal personen met dit syndroom explosief is gegroeid; zodanig dat de meeste van dit soort mensen het op Twitter moeten doen met een twitternaam met 8 random cijfers erachter.
De tendens om kritiek op rechts te smoren vindt ook plaats binnen FvD zelf. Thierry Baudet en Sid Lukkassen pleitten er allebei voor dat “rechtse” media zoals TPO het zouden moeten “opnemen” voor FvD, om de cultuurstrijd te winnen. Oftewel er wordt aan journalisten gevraagd om hun kritische denkvermogen uit te zetten. Bek houden en de partij volgen. Ironisch genoeg is dit juist precies waarvan de Main Stream Media worden beschuldigd als het gaat over linkse politiek. Wat ook verbazingwekkend is, is dat er blijkbaar vanuit wordt gegaan dat FvD het monopolie zou hebben op “rechts”. Alsof er geen partijen zijn zoals de PVV, de VVD en GO, die andere visies en standpunten hebben.
Waar komt dit gedrag vandaan? Immers, onder PVV-ers leek dit lang niet zo erg te zijn. Ik denk dat dit komt omdat FvD in eerste instantie meer salonfähig was dan de PVV, en daarom zo snel groot werd dat ze tijdens de Provinciale Statenverkiezingen van 2019 de grootste partij werden van Nederland. Dit heeft denk ik een hele hoop mensen actief gemaakt die daarvoor misschien niet stemden of niet actief waren. Wat het voordeel van FvD bovendien is, is dat deze wel een ledenpartij is, in tegenstelling tot de PVV. FvD-ers konden zich eindelijk aansluiten bij een club van gelijkgestemden, die er eerder nog niet echt was. Ze voelden zich eindelijk gehoord. Dit gecombineerd met een sterk vijandsbeeld bij FvD (het partijkartel, het cultuurmarxisme, de oikofoben, de mainstream media etc.) zorgde ervoor dat de sfeer intern er al snel eentje was van de gelederen sluiten, geen kritiek uiten want we moeten sterk zijn, en de grote leider Baudet volgen. Veel mensen dachten ook oprecht dat er “geen alternatief” was, gezien de linksere koers van de VVD en het inzakken van de PVV.
Hierdoor trekt FvD ook steeds meer radicalere types aan, die niet meer geloven in de huidige maatschappelijke orde. Types die niets meer te verliezen hebben en daarom ook steeds openlijker durven te speculeren over geweld en revolutie en verblind zijn voor andere oplossingen. Iemand als Sid Lukkassen bijvoorbeeld heeft door zijn politieke mening jammer genoeg veel mee moeten maken als het gaat over hoogleraren die moeilijk deden bij zijn proefschrift, demonstranten die zijn event wilden laten annuleren en banen waar hij niet voor in aanmerking kwam. Dit praat zijn radicale denkbeelden niet goed, maar het kan wel verklaren dat zo iemand als enige uitweg een partij ziet die ook “tegen het systeem” is.
Dit zorgt ervoor dat meer gematigde personen de partij verlaten, en de vicieuze cirkel van radicalisering steeds sterker wordt. Henk Otten waarschuwde er al voor dat FvD begon te lijken op een sekte, en sinds zijn vertrek is het alleen maar erger geworden. Types die graag rondhangen in extreem-rechts, maar ook strenge conservatieven (veel FvD-ers bezoeken bijvoorbeeld ook graag een christelijke organisatie als Cultuur onder Vuur van Civitas Christiana) blijven over. Ook zien we veel complotgekkies rondhangen binnen FvD, omdat ook zij vaak “tegen het systeem” zijn. 5G, het coronavirus en Bill Gates zijn geliefde onderwerpen van de “trekkers en tempeltjes”.
Overigens ben ik geen rabiate FvD-hater. Ik heb kritiek op de partij, juist omdat ik het zo jammer vind dat een club waar ik grotendeels achter zou kunnen staan zulk gedrag vertoont. Veel vrienden van mij zijn nog lid van de club of stemmen erop. Het partijprogramma is netjes en vrij van racisme of discriminatie, wat tegenstanders ook beweren. Ook al ben ik geen lid meer, tot voor kort had ik waarschijnlijk nog op ze gestemd als er vandaag verkiezingen zouden zijn. Maar Baudet & co hebben het inmiddels wat mij betreft verkloot met de inrichting van de partij (er wordt geen kritiek geduld, leden hebben niets te zeggen) en het gedogen van radicale meningen en types.
Voor mij als liberaal is vrijheid het belangrijkste goed, en dit betekent ook de vrijheid van meningsuiting. Ik zie het als een plicht om kritisch te denken, en kritiek te leveren waar mogelijk en nodig. Juist om een beweging sterker te maken. Je kunt veel zeggen over het “partijkartel”, maar deze partijen hebben meer interne discussie en interne democratie dan een FvD en een PVV. Binnen de JOVD, waar ik jaren actief was, was het juist de kunst om zo kritisch mogelijk te debatteren met elkaar.
Het is jammer om te zien dat deze instelling van vrije meningsuiting, debat en openlijke interne kritiek niet bij de huidige rechtse partijen aanwezig is. Juist omdat de politieke standpunten in veel gevallen wel in mijn straatje passen. Ook ik heb kritiek op het immigratiebeleid, op de Islam, op de linkse media, op doorgeslagen politieke correctheid et cetera.
Het probleem echter is dat het willen winnen van de vijand hier zo nadrukkelijk op de voorgrond komt, dat de fundamentele idealen waarvoor je zou moeten staan uit het oog verloren raken. Het doel heiligt niet alle middelen. De vrije meningsuiting moet niet gesmoord worden met het idee dat je je bek moet houden om de vijand te bestrijden.
