Waarom gelden coronaregels wel op de grond en niet in de lucht? Een paar weken geleden zag het er nog naar uit dat er voorlopig nauwelijks gevlogen gaat worden. De grenzen zaten dicht, er gold een negatief reisadvies voor alle landen en afstand houden is in een volgepakt vliegtuig natuurlijk een illusie. ‘De groei van Schiphol wordt mede door de coronacrisis de komende jaren fors beperkt‘, zo meldde de NOS nog hoopvol op 13 mei. Het kabinet meldde van de situatie gebruik te willen maken om Schiphol te vergroenen, de geluidsoverlast te verminderen en vervolgens weer langzaam en gecontroleerd te laten groeien. Het onmogelijke leek opeens realiteit te worden. Zoals op meer gebieden (thuiswerken, spreiding van lesuren op scholen en universiteiten buiten het spitsverkeer, en wellicht meer ruimte voor de fiets) zou corona weerbarstige zaken vloeibaar maken.
Inmiddels zijn we vier weken verder en worden de meeste Europese binnengrenzen per 15 juni weer geopend en het negatieve reisadvies aangepast. Direct meldden luchtvaartmaatschappijen dat ze hun activiteiten snel willen opvoeren. Ze willen zich daarbij niet aan de anderhalve meter afstand houden, want dat zou de vluchten onrendabel of een stuk duurder maken.
Hierover is terecht veel verontwaardiging. Een zanger meldde in een persbericht dat hij een concert in een vliegtuig wil geven: In tegenstelling tot concertzalen mogen deze namelijk volgens de huidige corona-regels wel gevuld worden met meer dan 500 bezoekers. Kort nadat diverse media zijn bericht hadden overgenomen verklaarde hij dat het persbericht slechts een stunt was, bedoeld om de dubbele standaard aan de kaak te stellen.
Een vriend van me schreef op Facebook: “Met de trein mag je alleen reizen ‘als het echt niet anders kan’, maar de milieuvervuilende vliegbranche juicht: we mogen weer! Op naar de zonnige Europese vakantiebestemmingen!” Misschien is dat omdat er geen verpleegsters en andere mensen in cruciale beroepen in vliegtuigen zitten, dus dan maakt het niet uit als je een ander eventueel besmet? Jesse Klaver vroeg aan de minister ‘wat het medische argument is om te zeggen dat in vliegtuigen mensen als haringen in een tonnetje bij elkaar kunnen en er geen risico op besmettingen is?’
Nationaal orakel Jaap van Dissel verklaarde dat het OMT niet om advies is gevraagd en men dat daarom ook niet gaf. Maar hij zei vervolgens wel te begrijpen waarom de anderhalve meter niet in vliegtuigen kan worden toegepast: “Ik kan me voorstellen dat het ingewikkelder is om dat in vliegtuigen aan te kunnen houden, om toch nog tegen redelijke prijzen te kunnen vliegen. Maar in eerste instantie is het aan vliegtuigmaatschappijen om te laten zien dat ze mensen op een veilige wijze vervoeren.”
Pardon? Hoezo is dat ‘ingewikkelder’ dan in treinen, bussen, theaterzalen, horeca en kantoren? De hele cultuursector en alle publieke vervoer kan niet rendabel en betaalbaar functioneren met anderhalve meter afstand. Voor veel mensen betekent de anderhalve meter het einde van hun bedrijf, van hun werk, van hun bestaanszekerheid. En hoewel ik het er op zichzelf mee eens ben dat 100% veiligheid niet reëel is en ook economische en sociale argumenten een rol moeten spelen in de afwegingen die worden gemaakt, is de dubbele standaard op dit gebied stuitend.
Op pinkstermaandag kwamen er op de Dam duizenden mensen naar de antiracisme demonstratie. Het besluit van de burgemeester om de anderhalve meter noodgedwongen voor even los te laten en er het beste van te hopen, kwam haar op felle kritiek te staan en op een luide roep uit rechtse hoek om haar aftreden. Een paar dagen later werden alle demonstraties op de Dam verboden. Bij alle andere antiracismedemonstraties van afgelopen week werd de anderhalve meter gehandhaafd. Dat er in treinen, horeca, bij kappers, op stranden met mooi weer en supers in het spitsuur niet altijd door iedereen anderhalve meter afstand wordt gehouden blijkt niet zo’n punt als we naar de cijfers van ic’s, ziekenhuisopnames en overledenen kijken, die nog gestaag blijven dalen.
Maar dat werkt alleen omdat we er allemaal wel naar streven, omdat we opletten, omdat het om kortstondige ontmoetingen of ‘passeringen’ gaat, of de anderhalve meter wel wordt benaderd. Wanneer in vliegtuigen de middelste stoel wordt leeg gelaten zou je zo’n benadering krijgen: om echt anderhalve meter afstand te houden zou maar een van de drie stoelen in een rij bezet kunnen zijn, en moet de rij ervoor en erachter helemaal onbezet zijn, maar door alleen de middelste stoel vrij te laten vergroot je de veiligheid al enorm en trek je geen lange neus naar de coronaregels. Zo werkt het nu ook in het OV: halve bezetting en verder goed opletten en mondkapje op.
Volgens het ministerie wordt er voor de luchtvaart geen uitzondering gemaakt. Zij verwijst naar de protocollen die men daar heeft opgesteld, net als in andere sectoren. Men benadrukt wel het verschil met ander OV omdat de luchtvaartsector internationaal georiënteerd is. Andere landen zijn echter niet minder streng dan Nederland wat betreft coronamaatregelen, en in alle landen is afstand houden van één tot twee meter een dwingende norm. Rutte verwijst naar de mondiale koepel van luchtvaartmaatschappijen IATA, De Jonge noemt EASA, de Europese organisatie voor luchtvaartveiligheid, aldus de NRC. De richtlijnen die zij hebben opgesteld grossieren echter in vrijblijvendheid. Alleen ‘daar waar mogelijk’ moet anderhalve meter afstand worden gehouden. Tussen de stoelen is dat duidelijk niet mogelijknwant dan kan er geen winst meer worden gemaakt en dus niet meer worden gevlogen, zo erkent men.
Waar de trein alleen bedoeld is voor noodzakelijke ritten, is 90% van het vliegverkeer voor onnodige vakanties. Vakantie vieren is leuk, ik ben ook blij dat de grenzen open gaan, maar kan natuurlijk best wat dichter bij huis. Of met een duurder ticket, want vliegen is sowieso absurd goedkoop in vergelijking met andere vormen van vervoer en in verhouding tot de milieuschade die het veroorzaakt. We hadden de corona crisis aan kunnen grijpen om dit recht te trekken. Om vliegen blijvend duurder te maken, te ontmoedigen, de onterechte voordelen die de luchtvaartsector geniet stop te zetten. Maar die lijken nu alleen maar toe te nemen.
Even leek het erop dat het beleid voor vliegverkeer nu eindelijk bijgesteld zou worden. Misschien is het nog niet te laat en kan de politiek zich alsnog daadkrachtig opstellen. De Tweede Kamer heeft dinsdag via een motie het kabinet opgedragen het RIVM snel onderzoek te laten doen naar de risico’s op coranabesmetting in vliegtuigen. Op basis daarvan moeten er regels worden opgesteld voor het houden van voldoende afstand aan boord. Dit onderzoek moet 15 juni klaar zijn. Of dat een gedegen onderzoek wordt is dus de vraag en de belangen zullen wel te groot zijn om alsnog met harde eisen te komen zoals in andere sectoren.
Als we met zijn allen drie maanden thuis kunnen werken en bijna al onze sociale activiteiten op afstand doen, als scholen en universiteiten lessen op afstand geven en hun tijden kunnen aanpassen, als horeca en winkels worden heringericht en een fractie van het vroegere aantal mensen binnen mag zijn c.q. zitten, als we voorlopig kunnen afzien van alle grote evenementen, feesten, sportwedstrijden, concerten, samen zingen en dansen, en bezoek aan onze familie in de verzorgingshuizen nog steeds zeer beperkt is, dan is het zeker ook mogelijk om niet meer voor 50 euro naar Barcelona te vliegen? Misschien moet het kabinet zijn oren iets minder naar de luchtvaartlobby laten hangen en bedenken wat aanvaardbare risico’s zijn om weer meer te kunnen openen en aan belangrijke behoeftes van mensen tegemoet te komen, en wat misschien net wat minder belangrijk is?
