Black Lives Matters (BLM) komt naar u toe deze zomer! Waar deze organisatie tot voor kort vooral een randstedelijke aangelegenheid was trekt de actiegroep steeds vaker de negorij in. Deze zaterdag is Breda aan de beurt. Het is een middag vol witte schuld, zwarte schaamte en revolutionaire regenboogkansen.
Mensen met maskers op en kartonnen borden in de hand die exact op anderhalve meter van elkaar af staan. Het BLM-protest in Breda doet bij de start nog het meest denken aan een Noord Koreaans synchronisch dansspektakel. Hier op het Chasséveld echter geen geluid van commanderende bevelhebbers, maar dat van Troy, een energieke ‘black panther‘ die de rol van presentator past als een mondkapje van satijn. Gewapend met een revolutionair petje, tomeloze energie en een ontbloot bovenlijf zweept hij het publiek op met slogans als “Black lives matter!” en “I can’t breathe!” Zelf lijkt Troy overigens niet heel erg onder de indruk van zijn eigen opzweepproza” “We gaan een minuut stilte houden, maar dat is voor jullie vast niet moeilijk. Jullie zijn al best stil.”
Troy.
Het publiek van zo’n 1500 personen voor hem bestaat grotendeels uit ideologische linnen tasjes, activistische studenten en allochtone organisaties. Zo trekt BLM in Breda onder anderen op met Platform Caribisch Nederland, stichting Herdenking en viering afschaffing Slavernij en Stichting Marokkaanse jongeren Breda. Niet dat dit terug te zien is op de protestborden. Hierop staan vooral boodschappen als: ‘Traditie is geen argument’, ‘Tupac Changes’ en ‘Racism is small dick energy’.
Rechts: Lucy Schreurs.
Lucy Schreurs heeft ook een principieel actiebord gemaakt. Hierop vraagt ze speciaal aandacht voor black queers en ‘Amerikanen die zijn overleden vanwege hun huidskleur.’ Schreurs zegt dat ze uit Limburg komt waar ze veel racisme heeft meegemaakt. “Een jongen wilde ooit dat ik beloofde nooit met een zwarte het bed te delen, dat voelde heel vernederend.” Volgens Schreurs is in Nederland maar een topje van de racistische ijsberg zichtbaar. Als voorbeeld hiervan noemt ze de ‘vergeten’ zaak van de verslaafde draaideurcrimineel Tomy Holten. Deze zwarte man stierf in maart van dit jaar in een Zwolse politiecel na een hardhandige aanhouding. “Ik denk ook dat in Amerika nieuws over geweld tegen zwarte mensen veel sneller naar buiten komt dan hier in Nederland.”
Wat hierbij wordt verstaan onder ‘geweld tegen zwarten’ is overigens erg breed. Naast George Floyd eert Schreurs bijvoorbeeld ook ene Nipsey Hussle als een slachtoffer van racisme op haar protestbord. De doodsoorzaak van deze Amerikaanse rapper is echter niet terug te vinden in zijn huidskleur. Hussle werd vorig jaar namelijk doodgeschoten door een zwarte man vanwege een persoonlijke ruzie. Ondanks al het racisme om haar heen is Schreurs hoopvol over de toekomst. Zo wordt institutioneel racisme in de openbare ruimte steeds minder getolereerd. Dat standbeelden zoals die van Piet Hein worden gevandaliseerd noemt Schreurs dan ook een goed signaal. “Laten ze maar standbeelden neerzetten voor mensen die vechten voor vrijheid!”
Mede-demonstrant Racheal van Dongen is het met dat laatste niet eens. Volgens haar moet de geschiedenis beter worden uitgelegd, maar niet vernietigd. Zo ergert Van Dongen zich vooral aan foute termen zoals de ‘gouden eeuw’ of ‘koude oorlog.’ “Ze noemen het zogenaamd de koude oorlog, terwijl er duizenden doden in Afrika zijn gevallen!” Ze hoopt dan ook op een totale revisie van het geschiedenisonderwijs in Nederland. Dat BLM momenteel de wind in de zeilen heeft doet Van Dongen goed. Wel hoopt de zwarte vrouw dat haar blanke mede-supporters van BLM niet alleen meedoen vanwege de hype, maar zich ook gaan verdiepen in zwart leed. Het institutioneel racisme zit namelijk in alle haarvaten van de samenleving. “Het gaat bijvoorbeeld ook over welke talen belangrijk zijn. Als je geen Engels spreekt ben je al minderwaardig.”
Het is niet de eerste keer dat taalvaardigheid tijdens het protest wordt benoemd als discriminerende factor. “Het feit dat je afgewezen wordt omdat je geen ABN spreekt, ik heb daar zelf ook mee te maken”, verklapt bijvoorbeeld presentator Troy. De daaropvolgende spreker Azziz beklaagt zich eveneens over het gebrek aan respect voor zijn drietaligheid. Volgens de vluchteling uit Guinee valt er uit elke cultuur wel iets te leren. Zo geeft Azziz sinds kort geen ‘70 euro’ meer uit aan eten en drinken wanneer er bezoek aanklopt. “Als mensen nu langskomen geef ik gewoon water, dat heb ik van jullie geleerd.” Iemand taaltechnisch complimenteren is tegelijkertijd ook een mijnenveld, zo leggen sprekers Estelle en Maidi het publiek een paar minuten later uit. Als nazaten van gastarbeiders kan je hen namelijk niet harder beledigen dan met een pluim voor juist kofschipgebruik. “Waar ik zo goed Nederlands heb leren spreken? Wat denk je van thuis!” Ook je huid na een zomervakantie vergelijken met die van een donkere collega ziet Estelle als een vorm van institutioneel racisme. Hierna doen de twee dames een oproep aan blanke ouders om hun kinderen toch vooral op een zwarte school te stoppen. Donkere vaders en moeders krijgen de opdracht om elke dag te vertellen hoe mooi hun kinderen zijn. En de docenten? “Tegen alle docenten zou ik willen zeggen: stop met de lage schooladviezen voor donkere kinderen!” Het publiek juicht. Het racistische karakter van lage schooladviezen is eindelijk bespreekbaar.
Hierna volgen er speeches van Marokkaanse en islamitische organisaties. Ook de profeet Mohamed blijkt een groot tegenstander te zijn van etnisch profileren.
Echt spannend wordt het met de komst van spreker Eline Kouwenberg. Ondanks haar geprivilegieerde huidskleur mag ze van BLM de demonstranten toespreken. “Ze is hier vooral om met witte mensen te spreken en te evalueren”, verduidelijkt Troy bij aanvang direct haar aanwezigheid. Ook Kouwenberg zelf lijkt het gewicht van 500 jaar blanke schuld op haar schouders goed te voelen. “Ongemak en onzekerheid gieren door mijn lijf. Hoor ik op dit podium te staan als wit wijf?” Het publiek, dat voor het grootste gedeelte uit blanke provincialen bestaat, laat met een bescheiden applaus weten dat Kouwenberg en al haar kleurrijke tekortkomingen welkom zijn. Als dank antwoordt ze met een mea culpa. “Voor alle gekleurde en zwarte mensen op dit open veld, het spijt me dat we jullie hebben teleurgesteld.”
Hierna herhaalt Kouwenberg het mantra dat de hele dag eigenlijk al klinkt: inclusieve veranderingen zijn een witte verantwoordelijkheid, zwijgen is goedkeuren en kritiek is geen afwijzing. “Het is enkel een doorverwijzing naar betere tijden die er gaan komen, naar het ontmantelen van het systeem als we groot durven dromen.”
Het zijn woorden die zelfverklaard activist Julian als muziek in de oren klinken. Dat blanken zich extra verantwoordelijk voelen voor de huidige tijdsgeest is volgens hem terecht gezien de misdaden uit het verleden. Vooral het coronavirus laat volgens Julian goed zien hoe rot het systeem van binnen is. “De mensen moeten eens leren dat het kapitalisme per definitie een onderdrukkend systeem is.”
Iets verderop bekijkt Selena Sprangers alle blanke belangstelling voor BLM enigszins met argusogen. Als zwarte vrouw heeft ze genoeg voorbeelden van racisme in haar leven. Van apengeluiden in de klas tot beledigingen als ‘kankerneger’ of ‘Zwarte Piet’. “En met sommige mensen die hier vandaag staan heb ik op school gezeten en ik weet dat ze bijvoorbeeld het n-woord gebruiken. Dat vind ik best lastig.” Tegelijkertijd staat Sprangers open voor het feit dat elk mensenbrein onderhevig is aan voortschrijdend inzicht. Ergens ziet ze daarin zelfs de enige oplossing voor de huidige tijd waarin levens er toe doen. “Uiteindelijk moet black lives matter all lives matter worden.”
Na wat muziek en nog meer zelffelicitaties is het protest alweer voorbij en keren de demonstranten voldaan naar huis. Ze hebben de wereld weer een klein stukje beter gemaakt.
Foto’s: Freek de Swart.
