Ook de belangrijkste adviseur van het kabinet, de Sociaal Economische Raad (SER), is er uit: stop met het gebruik van biomassa. Want houtige biomassa is vies en niet duurzaam. Deze energiebron doordrukken is met de kennis van nu en het gebrek aan draagvlak niet verstandig. Zo meent de SER.
Klimaatorganisatie Urgenda kwam eerder al tot dezelfde conclusie. En ook coalitiepartijen D66 en ChristenUnie hebben afscheid genomen van biomassa.
In Nederland staan 372 grote en kleine biomassacentrales met hout als brandstof. Daarvan staan er 219 ook echt aan. De rest is nog in aan- of ombouw. Natuurorganisaties en omwonenden klagen over lucht- en milieuvervuiling. Wetenschappers bestrijden de duurzaamheid van biomassa.
Omdat het draagvlak afbrokkelt, politieke partijen afhaken en ook de wetenschappelijke kritiek groeit trapt energiemaatschappij Vattenfall op de rem bij de bouw van hun grote biomassacentrale in Diemen. Directeur Martijn Hagens bouwt pas verder als er meer duidelijk is.
Het ziet er naar uit dat biomassa de verkeerde afslag is op weg naar een duurzame wereld. Terwijl biomassa de belangrijkste pijler van het Nederlands klimaatbeleid is, moeten maatschappelijke organisaties en burgers er niets meer van hebben. Hoe heeft het zover kunnen komen?
Om daar achter te komen moeten we terug naar 2005. Biomassa voorzag toen nog maar in 4 procent van de Europese energiebehoefte. Maar de ambities van Brussel waren groot. In het Biomassa actieplan van de Europese Commissie werd dat jaar biomassa officieel duurzaam verklaard.
De gedachte was als volgt: energiecentrales mogen hout, takken, restafval en bomen uit de wijde omgeving verbranden als er ook weer bomen voor in de plaats komen. Per saldo nemen de nieuwe bomen dan de CO2 op die bij de verbranding van het hout door de centrales wordt uitgestoten. Cirkel rond.
Zo werd biomassa op papier CO2-neutraal en kreeg het van de Europese Commissie het stempel ‘duurzaam’. Daar konden de lidstaten mee aan de slag. Zeker toen zij zich in 2016 committeerden aan de klimaatafspraken van Parijs.
In Nederland werden onder leiding van Ed Nijpels de klimaattafels geïnstalleerd en daaruit volgden afspraken hoe te komen tot een aanzienlijke vermindering van de CO2-uitstoot (ten opzichte van 1990). En wel 49 procent reductie in 2030 en 95 procent reductie in 2050.
Met het duurzaamheidstempel van de Europese Commissie heeft Nederland zwaar ingezet op biomassa. Kolen- en gascentrales moeten plaatsmaken voor centrales gestookt op houtige biomassa. Voor het (om)bouwen van de centrales en de aanvoer van de brandstof heeft het kabinet in totaal 14,5 miljard euro subsidie uitgetrokken.
Maar de capaciteit van de Nederlandse centrales ligt vele malen hoger dan ons land aan biomassa kan aanleveren. En dus wordt er biomassa geïmporteerd. Ondermeer uit de Baltische landen en de Verenigde Staten. Daar worden op grote schaal bomen gekapt om opgestookt te worden in onze energiecentrales.
De houtkap krijgt een extra stimulans door de subsidies die de Nederlandse overheid voor biomassa ter beschikking stelt.
Daarmee is het evenwicht tussen bomen verbranden en nieuwe bomen planten verdwenen en behoren de Nederlandse biomassacentrales hun predikaat ‘duurzaam’ te verliezen.
Ontbossing, verstoring van de biodiversiteit, luchtverontreiniging (fijnstof, stikstof) en vooral meer CO2-uitstoot. Het verbranden van hout levert voor dezelfde hoeveelheid energie 1,5 keer meer CO2 op dan kolen en 3 keer meer dan gas. Dit is de belangrijkste reden voor Urgenda om inmiddels te pleiten voor gas in plaats van biomassa.
Daarnaast houdt het aanplanten van nieuwe bomen het kaptempo niet bij, om de eenvoudige reden dat een boom kappen en verstoken aanzienlijk sneller gaat dan de 20 á 30 jaar die hij nodig heeft om te groeien tot hij gekapt kan worden.
Kortom, biomassa was een slecht idee, is dat nog steeds en zal een slecht idee blijven. Klimaatminister Eric Wiebes en politicus Ed Nijpels van het Klimaatberaad beweren nog altijd dat biomassa CO2-neutraal is, maar alleen omdat de Europese Commissie het ooit ‘duurzaam’ heeft verklaard. Verder gelooft niemand dat meer.
Hoe nu verder? Energiehoogleraar David Smeulders en Urgenda-directeur Marjan Minnesma zeggen: stop met biomassa, steek het geld in isolatie en overbrug met (geïmporteerd) aardgas de tijd naar geavanceerde oplossingen. En plant bomen.
Urgenda geeft toe dat zij zich vergist hebben en vinden dat ook de overheid die vergissing ruiterlijk toe moet geven. Dat zou voor het klimaat ook het beste zijn.
Maar Minnesma heeft de kans daarop zelf zo goed als verspeeld. Het Nederlandse klimaatbeleid bestaat voor meer dan de helft uit de overstap van gas en kolen naar biomassa. Ook al is het niet meer dan een truc, op papíer vermindert Nederland er z’n CO2-uitstoot mee.
Volgens een rechterlijke uitspraak moet dat aan het eind van dit jaar al 25 procent zijn. Dat was de uitkomst van een spectaculaire zaak aangespannen door nota bene Urgenda zelf.
En dan heeft de overheid al honderden miljoenen euro’s aan subsidie toegezegd. Energiebedrijven bijvoorbeeld doen op basis daarvan investeringen. Een overheid die halverwege afhaakt zou door een rechter nog wel eens aan z’n betalingsverplichtingen gehouden kunnen worden.
Kortom, ik zie het kabinet nog niet ruiterlijk toegeven dat het met de keuze voor biomassa de verkeerde afslag heeft genomen. Ook het cynisme van Ed Nijpels biedt weinig hoop.
Toen hij gisteren het SER-advies met zichtbare tegenzin in ontvangst nam, zei Nijpels dat biomassa alleen uit het klimaatakkoord geschrapt kan worden als er iets voor in de plaats komt dat evenveel ‘reductie’ oplevert.
Met zorg dragen voor mensen, dieren, bossen, een schone lucht en met serieus klimaatbeleid heeft dit allemaal niets te maken. Ik zou kunnen uitkijken naar een parlementair onderzoek naar de schuldigen die deze milieuramp op hun geweten hebben. En die ‘m bij gebrek aan moed en het vermogen een vergissing toe te geven – en ten koste van alles – laten gebeuren.
Deze column werd eerder gepubliceerd op RTL Nieuws.nl.
