Iedereen heeft ideeën over politiek, maar hoe maak je die waar? Ruim twee jaar geleden ging Nederland naar de stembus voor de gemeenteraadsverkiezingen. Duizenden nieuwe raadsleden proberen sindsdien hun politieke ideeën werkelijkheid te laten worden. Hoe doen ze dat en wat levert het op? Chris Aalberts gaat dit jaar voor de derde keer langs bij enkele nieuwelingen van 2018. Hoe gaat het met ze en wat is er terecht gekomen van hun verkiezingsbeloften van maart 2018? Wat kun je als raadslid bereiken?
Wilco Bos werd in 2018 fractievoorzitter van de PvdA in Harderwijk. Hier kwam de partij, gedecimeerd tot twee zetels, in de oppositie terecht. Wilco vertelde dat er gelukkig veel ruimte is voor de oppositie om voorstellen te doen. Moties worden in Harderwijk op de inhoud beoordeeld. Inmiddels lijkt hij kritischer: ‘We hebben een slechte debatcultuur. Het kost moeite om over belangrijke zaken debat te krijgen in de gemeenteraad. Bijvoorbeeld over de jaarrekening waarmee het college verantwoording aflegt. Daar willen dan maar twee partijen een debat over hebben.’
Hoe bepaal je met twee zetels je prioriteiten? Wilco:
’Je kijkt in welke speerpunten je de meeste energie steekt, omdat ze belangrijk zijn voor je kiezers of omdat je verschil kunt maken met de coalitie. Je bent er niet om komma’s recht te zetten, maar om iets te verbeteren. Er zijn veel dingen waar de gemeente niet over gaat. Alle partijen zijn bezig met zorg maar over driekwart ga je niet. Je kunt dan leuke dingen roepen, maar dan bereik je niets. Waar kun je nou werkelijk accenten leggen? Met huisvesting en armoede zijn er veel agenda-momenten.’
Zo kwam de PvdA in Harderwijk op het speerpunt woningbouw. De PvdA wil meer sociale huurwoningen. De coalitie wil de wachttijd laten afnemen, maar heeft daar geen enkel plan voor. Wilco:
‘De wachttijd moet terug naar 2,5 jaar, maar dat is nu gemiddeld dertien jaar. Met minder dan zeven jaar wachttijd krijg je sowieso nooit een huis. Bij de planning van nieuwbouw van sociale huurwoningen zie je vaak dat de aantallen worden afgewaardeerd of de plannen vooruit geschoven. De betaalbare huur wordt altijd als laatste wordt gebouwd. In 2019 waren hier in de gemeente 178 nieuwe sociale huurwoningen gepland en zijn er 112 gerealiseerd.’
‘Partijen zijn wel voor kortere wachttijden, maar dat kost geld. Je kunt minder verdienen aan de grond als je sociale huurwoningen realiseert in plaats van koop of dure huur. Ik zeg: put your money where your mouth is. Als je wachtlijsten wilt oplossen, dan kost dat geld. In het centrum kwam de bibliotheek leeg te staan. Een aangenomen motie bepleitte dat daar betaalbare woningen zouden komen. Al snel week het plan daarvan af en kwam er ook vrije huur. Coalitiepartijen gaan dan meebewegen met de wethouder. Uiteindelijk komen er drie echt betaalbare huurwoningen terwijl dat er meer dan twintig hadden kunnen zijn.’
Wilco zwengelt ook een debat over woningtoewijzing aan.
‘Een deel van de huizen wordt hier toegewezen door loting. Dan telt je wachttijd niet. Ik vind deze manier van verdelen oneerlijk. Bovendien kunnen ook bewoners van omliggende gemeenten meedoen. Het vergroot dus de druk op Harderwijk. Dit systeem is bedacht als proef met tien procent van het woningaanbod. Wij hebben ons huiswerk als fractie goed gedaan en zo anderen weten te overtuigen. Het percentage loting bleek boven de 20% te liggen. Nu is er een compromis waar ook twee coalitiepartijen voor waren: slechts tien procent mag worden verloot en de gemeenteraad moet voortaan instemmen met wijzigingen in het systeem.’
De PvdA wil in Harderwijk ook meer aandacht voor de minima. Wilco:
‘We hebben bewustwording nodig dat armoede een enorm probleem is in Harderwijk. Bij de minima zijn er een paar zaken waarbij het college zich kapot moet schamen. Er zijn wat minima-regelingen, maar het aantal mensen onder de armoedegrens is niet gedaald. Vaak is ook niet meetbaar wat er gerealiseerd is. We willen daarom geen losse regelingen maar een integrale visie hoe de gemeente ervoor zorgt dat niemand onder de armoedegrens komt. Daarom willen we een nota hebben. We willen dat dit aantal naar nul gaat.’
‘Die nota zou er voor 1 april zijn, maar die is er nog niet. Partijen verschillen vaak niet zozeer in hun standpunten maar in de prioriteit die ze aan die standpunten geven. Het college noemt corona als reden dat er geen nota is, maar dat is een kutsmoes: ze hebben er gewoon geen prioriteit aan gegeven. Nu komt de visie in oktober. Er is vaak wel een intentie om er iets aan te doen. Er zijn bij de minima ook wel mogelijkheden om regelingen makkelijker te maken voor mensen. Geen sollicitatieplicht voor mensen boven de 55 bijvoorbeeld.’
In de gemeente wordt veel voor de bühne gezegd, lijkt het. Zien kiezers dat beloften niet waar worden gemaakt? Wilco denkt dat beleid soms heel zichtbaar is. De bouw van een nieuw zwembad bijvoorbeeld, of de opening van winkels op zondag. Maar bij de minima en de woningbouw ligt dat anders:
‘Men had de keuze tussen meer inkomsten voor de gemeente vanwege de bouw van koopwoningen of minder geld en betaalbare sociale huurwoningen. Er wordt steeds gekozen voor minder betaalbare woningen. Ik zeg dat keer op keer: in de raadszaal, op straat en in de krant.’
Wordt er ook weleens iemand electoraal op dit soort keuzes afgerekend? Wilco:
‘Tachtig procent van de lokale verkiezingsuitslag wordt in Den Haag bepaald. Ik ga mijn werk er niet slechter van doen. Hoe goed of hoe slecht je ook bent, je wordt er lokaal nauwelijks op afgerekend. Als de PvdA het landelijk goed doet, weet je dat wij het lokaal ook goed doen. Dat is een simpele wet. Tegelijk communiceren we dat partijen in Harderwijk iets anders doen dan wat ze beloven. Je hebt wel een groot maatschappelijk netwerk nodig om mensen te motiveren om lokaal op je te stemmen, tegen de landelijke trend in.’
Deze week op ThePostOnline: vier raadsleden over de idealen waarmee ze de gemeentepolitiek in gingen en wat daar twee jaar later van over is. Deze derde serie is een vervolg op die uit 2018 en 2019.
