Hoe corona ingrijpt op het politieke debat konden we deze week aanschouwen in het Amsterdamse debatcentrum De Balie. Normaal zit de foyer vol mensen, maar deze woensdagavond zitten er hooguit een man of tien, waaronder ikzelf. Iedereen die binnenkomt vraagt zich vertwijfeld af of dit de bezoekers van het avondprogramma zijn. Zouden ze de verkeerde ingang hebben genomen? Het antwoord: nee, er is gewoon bijna niemand. Tien minuten later blijkt hoe dubbelzinnig de opkomst is: er is een handjevol mensen en daarmee zijn alle stoelen bezet. Uitverkocht.
We zijn bij de maandelijkse politieke talkshow Oh Oh Den Haag. De serie wil door corona nog niet erg van de grond komen. Er zijn een paar avonden uitgesteld en met maximaal dertig man in de zaal zal de bekendheid van het programma ook niet snel toenemen. Presentator Tim Wagemakers legt de aanwezigen uit dat hij wat vaker in de camera kijkt, want de livestream is belangrijker dan ooit. Waar De Balie tegenwoordig inkomsten mee verwerft is een raadsel: de stream is gratis en het programma is net op tijd afgelopen om nog één biertje te kunnen bestellen. Om tien uur moeten we echt ophoepelen.
Deze avond gaat over een debat wat in tijden zonder corona massaal gevoerd zou worden, maar wat nu totaal wordt vergeten. Er zijn in maart Tweede Kamerverkiezingen. Hoe staat het met de campagnes? De Balie heeft Julia Wouters, voormalig medewerker van Lodewijk Asscher, politiek commentator Kees Boonman en communicatiewetenschapper Judith Möller uitgenodigd om er iets over te vertellen. We horen dat de aanstaande verkiezingen waarschijnlijk geen rol spelen bij de te nemen corona-maatregelen, want de meeste kiezers zijn toch nog niet met de verkiezingen bezig.
We horen een paar interessante analyses. De aanstaande campagne kan politieke carrières breken, filosofeert Boonman. Zo is het voor Jesse Klaver echt voorbij als GroenLinks het deze verkiezingen slecht doet. Hij zit er immers al acht jaar. Bij Lilian Marijnissen wordt het ook spannend. Het wordt tijd dat ze eindelijk eens gaat scoren. We horen Wouters zeggen dat Asscher wel kritisch is op het kabinet, maar dat hij tegelijk de opties voor samenwerking openhoudt. Communicatiewetenschapper Möller wijst op de problemen van de populisten: zowel PVV als Forum hebben moeite om in corona-tijden hun positie te bepalen.
Hugo de Jonge heeft het het moeilijkst. Hij mag allerlei moeilijke klusjes opknappen zoals het corona-dashboard. Rutte schuift ze vakkundig allemaal naar De Jonge, zodat ze de premier niet beschadigen. Inmiddels gaat het echter zo slecht dat Rutte er ook zelf last van begint te krijgen. Hij moet dus ingrijpen en kan niet alles bij De Jonge over de schutting blijven gooien. De Jonge mag niet echt gaan wankelen. Het blijft spannend: de meningen verschillen of Rutte een goede teammanager is die voor zijn ministers staat, of dat hij ze bij het minste of geringste in de stront laat zakken.
Het CDA heeft inmiddels een plan B als De Jonge uitvalt, horen we Boonman zeggen, die direct toevoegt dat het CDA dit bij hoog en laag zal ontkennen. De Jonge zal mogelijk een taak moeten laten vallen om overeind te blijven. Dat is mogelijk het lijsttrekkerschap. Zo komt Wopke Hoekstra alsnog in beeld. Zoals het de betere politieke speculaties betaamt, meldt Boonman nog maar even dat de mogelijkheden eigenlijk eindeloos zijn en dat alles nog mogelijk is. Zelfs Rutte kan de komende maanden nog gaan wankelen, als er ten minste aanwijsbare fouten naar boven komen.
Deze avond zijn we corona even vergeten: het is net alsof er gewone verkiezingen aankomen. Dat is ook echt zo: tot een paar weken voor die verkiezingen blijft alles onvoorspelbaar. Wel denken de panelleden te weten waar het straks om gaat: welke lijsttrekker heeft een goed verhaal en kan de mensen ‘meenemen’ in deze onzekere tijden? Er komen door corona allerlei nieuwe thema’s op de agenda, zoals de economische crisis en vaccinaties. Het vraagt veel van partijen en hun leiders om een inspirerend verhaal te hebben wat mensen aanspreekt. Tijd voor marktonderzoek ontbreekt.
Een communicatiestrateeg laat via Zoom weten dat er een enorme vertrouwenscrisis bestaat. Er zou echte dialoog met de achterban moeten zijn met ‘echt contact’, maar hij ziet het er nog niet van komen. Een mooi voorbeeld is IC-baas Diederik Gommers, die heel empathisch op Famke Louise reageerde aan tafel bij Jinek. Zo worden de mensen bereikt en geraakt, is de gedachte. Maar de stijl van Gommers is de uitzondering: de communicatie is meestal heel onduidelijk en elk wenkend perspectief ontbreekt. Straks gaat het weer over de doorrekening van de verkiezingsprogramma’s door het CPB.
In De Balie lijken de vragen uit het publiek afgeschaft. Kennelijk zijn die niet corona-proof. Zo kan niemand de vraag stellen hoe het mogelijk is dat het grotere verhaal al een half jaar ontbreekt terwijl iedereen de tijd heeft gehad iets te bedenken. We moeten kennelijk voor heel wat politieke carrières vrezen.
