Als de Oranjes op vakantie gaan siddert politiek Den Haag. Dat is altijd al zo geweest, maar de Griekse schuiver van Willem-Alexander overtreft alles. Is herstel van de republiek der Nederlanden aanstaande dankzij het kroonvirus?
Als koningen van hun reisplannen worden afgehouden is er in de regel stront aan de knikker. In de begindagen van de Franse revolutie werd Lodewijk XVI in 1791 na een heimelijke vlucht uit Parijs in zijn koets tegengehouden in Varennes en teruggestuurd naar de hoofdstad. Twee jaar later vond hij op het tegenwoordige Place de Concorde zijn einde onder de guillotine, die hij nota bene zelf had geholpen te ontwikkelen. Sindsdien is elk uitstapje van de koningen van Europa een beslissing die niet lichtvaardig moet worden genomen.
Is de getorpedeerde Griekse eendagsvakantie van Willem-Alexander de opmaat naar het einde van het Nederlandse koninkrijk? Als je afgaat op de allesverzengende lavastroom aan afkeurende commentaren op het internet en in de media, is er inderdaad iets geknapt in de nationale liefde voor het instituut Oranje. Als blijkt dat uitgerekend het kroonvirus corona uiteindelijk heeft geleid tot het einde van de monarchie, zou dat een staaltje ironie van de hoogste orde betekenen.
Sinds de uitbraak van de pandemie is het land sowieso verminderd toerekeningsvatbaar en binnen die constellatie kunnen rare dingen gebeuren. Je vraagt je onwillekeurig ook af wat al die duurbetaalde pr-adviseurs van het koningshuis heeft bezield. ‘Het hele land is in lockdown, dit is het ideale moment om er even lekker tussenuit te knijpen, Majesteit’. Of zou er helemaal niemand zijn geconsulteerd? De arme Rutte moet het allemaal nog maar zien uit te leggen aan de Tweede Kamer. Tot dan is het meest waarschijnlijke scenario dat Willem-Alexander en Máxima zich sowieso geen donder hebben aangetrokken van welk commentaar op hun voorgenomen reisplannen dan ook. Zoiets staat in een lange traditie van Oranje arrogantie, waar nu eenmaal geen plek is voor tegenspraak. Maar het feit dat het koninklijk paar spoorslags zijn Griekse vakantieparadijs weer verliet is een indicatie dat nu ook daar een plafond is bereikt.
Wordt Griekenland het nieuwe Goejanverwellesluis? In 1787, tijdens de opstand van de zogeheten Patriottenbeweging tegen de Orangisten, werd Wilhelmina, de Pruisische echtgenote van de stadhouder Willem V, in haar koets op reis tussen Delft en Den Haag een tijdje opgehouden bij Goejanverwellesluis. Haar vader, koning Frederik Willem II, was zo gekrenkt dat hij 26.000 man aan troepen onder leiding van de hertog van Brunswijk naar de Lage Landen stuurde om dat zooitje Hollandse ongeregeld wat respect voor Duitse royalty bij te brengen. Wat volgde was een Oranje-politiestaat en duizenden Patriotten (zeg maar verlichte democraten die niets moesten hebben van de dynastieke aanspraken van de Oranje-clan) moesten een veilig heenkomen zoeken naar Engeland en Frankrijk. Dat duurde tot 1795, toen de revolutionaire troepen van de Franse generaal Pichegru de Pruisen kwamen verjagen. Gezeten op de rug van een Scheveningse visser werd de hoogst impopulaire stadhouder over het strand naar het schip gedragen dat hem naar zijn Engelse ballingsplek bracht. De Bataafse Republiek was een feit en het blijft eeuwig zonde dat die maar zo kort heeft mogen duren.
In de loop van de geschiedenis stond een vakantie van de Oranjes vaak garant voor politieke problemen. Koning Willem III, beter bekend als Koning Gorilla, was verzot op Zwitserland. De vader van Wilhelmina huurde in 1875 de imposante villa Richelieu in Montreux aan het Meer van Genève. Het huurcontract ging uit van een periode van vijf jaar, maar reeds na de eerste zomervakantie van de koning zegde de verhuurder de overeenkomst op wegens excessief gedrag van de monarch en werd villa Richelieu verhuurd aan de Russische componist Tsjaikovski, die er zijn beroemde vioolconcert schreef.
Naast klachten wegens enorme schade aan het servies en geluidsoverlast gold als voornaamste motief van de opzegging het feit dat Willem III in het zicht van de passanten op het balkon zijn kamerjas had geopend om de volle glorie van zijn vorstelijke geslacht te tonen. In de archieven van het gemeentehuis van Montreux trof de Zwitserse historica Evelyn Luthi een vuistdik politiedossier over het koninklijke wangedrag. In het blad Recht voor Allen van de rode dominee Ferdinand Domela Nieuwenhuis werd al bij leven van Willem III geschreven over het balkonschandaal. Dit gebeurde in de kroniek Uit het leven van Koning Gorilla, geschreven door een buurman van de koning in Zwitserland, de republikeinse journalist in ballingschap Seysda van Roordinga. Domela Nieuwenhuis moest de publicatie bekopen met een jaar gevangenisstraf wegens majesteitsschennis. Het scheelde overigens maar een haartje of Willlem III’s Zwitserse vakantie was uitgelopen op een Nederlands-Zwitserse oorlog. In de door journalist Paul van ‘t Veer gepubliceerde dagboeken van Willem III’s minister van Oorlog, A.W.P. Weitzel, meldt deze dat de koning hem bevolen had bij zijn volgende verblijf aan het Meer van Genève een stel uit de kluiten gewassen Nederlandse mariniers in zijn gevolg mee te geven. Hij zou in Montreux ‘un peu trop familièrement‘ zijn behandeld na het balkonincident. Wijselijk sloeg de minister het bevel in de wind, want de Zwitsers hadden een dergelijke mini-invasie waarschijnlijk als een oorlogshandeling geïnterpreteerd.
Ook toen Juliana en Bernhard in 1976 op hangende pootjes vervroegd moesten terugkeren uit hun Italiaanse buitenverblijf De Gelukkige Olifant in Porto Ercole spande het erom: het kabinet-Den Uyl moest toen een beslissing nemen of Bernhard al dan niet strafrechtelijk zou moeten worden vervolgd vanwege het aannemen van steekpenningen van vliegtuigfabrikant Lockheed. Het lot van de monarchie hing die dagen aan een zijden draadje. Als de PvdA toen een beetje meer politieke moed had betracht had die Bataafse republiek allang weer in ere kunnen zijn hersteld.
Ook tijdens de regeerperiode van Beatrix stond Oranje vakantiepret gerant voor politieke splijtstof. In 2000 toog Beatrix op haar jaarlijkse wintersportvakantie naar het Oostenrijkse Lech. Dat zorgde in heel Europa voor protest, want in Oostenrijk was toen net de extreem-rechtse FPÖ van Jórg Haider in de regering aangetreden en sindsdien had geen enkel buitenlands staatshoofd het in het hoofd gehaald Oostenrijk te bezoeken. De Europese Unie had zelfs een boycot van Oostenrijk ingesteld en die werd door Beatrix zo in één klap tandeloos gemaakt. De Oostenrijkse media grepen het bezoek van Beatrix aan als legitimatie voor de nieuwe omstreden regering. Voor toenmalig premier Wim Kok werd het spitsroeden lopen in de Tweede Kamer. De Israëlische parlementsvoorzitter Avraham Burg kwam met zware kritiek op de Nederlandse koningin: ‘Als ik koningin was, was ik niet naar Oostenrijk gegaan’, zei hij. De toenmalige Knesset-voorzitter schaarde Beatrix onder de ‘mensen die plezier in Oostenrijk belangrijker vinden dan stellingname tegen deze verschrikkelijke ideologie, vreemdelingenhaat en het kwade’.
Met de huidige Oranje-koning Willem-Alexander, die terwille van de historische chronologie eigenlijk beter Willem VI had kunnen heten, begon het vakantiedrama al voor zijn troonsbestijging, en wel in 2007, toen zijn plan om een ecologisch verantwoorde vakantievilla te bouwen op het schiereiland Machangulo in Mozambique uitliep op een lange en zinderende crisis in politiek Den Haag. De kroonprins en Máxima hadden terrein gekocht in een onroerend goed-project waarin ook leden van de tijdens Hitler-Duitsland intens foute Duitse industriëlenfamilie Flick participeerden, die daar in Oost-Afrika de buurman van de Oranjes zouden moeten worden. Lokale vissers protesteerden tegen de bouwplannen, waardoor zij hun visgronden zouden verliezen. Een van de tegenstanders zou door een plaatselijke politiechef zijn doodgeschoten, en ook waren er verhalen dat het leger zou zijn losgelaten op demonstranten. De druk op dienstdoend premier Balkenende nam hand over hand toe, maar het duurde maar liefst twee jaar totdat Willem-Alexander de brui gaf aan zijn wensdroom en het terrein verkocht.
Vervolgens liet Willem VI zijn oog vallen op Griekenland. In 2012 nam hij voor een bedrag tussen de 6,5 en 4,5 miljoen euro in het Griekse jetsetoord Kranidi aan de kust van de Peloponesos een kapitale villa over die eerder had toebehoord aan de Duitse reclamefotograaf Manfred Rieker, compleet met zwembad, privéhaven en privéstrand. Tot de buren behoren Vlamidir Poetin en acteur Sean Connery. De Nederlandse belastingbetaler deelt mee in de kosten, want het pand moest natuurlijk worden afgeschermd en daarnaast moest er een steiger worden aangelegd om het koninklijk paar discreet te kunnen doen vertrekken. Daar draaide de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) voor op. Een buurvrouw stelde de benodigde grond via pacht beschikbaar en ontvangt daarvoor naar verluidt 461.000 euro op jaarbasis, ruim het dertienvoudige van wat normaal gebruikelijk is en met een gegarandeerde looptijd van dertig jaar, met een optie op nog eens dertig jaar.
Met de jongste flater van Willem IV is het echter zeer de vraag of dat contract ooit echt zal worden vernieuwd. Wat het Lockheed-schandaal niet vermocht, en evenmin de affaire rond Operatie Lock – waarbij Bernhard geld van geveilde Oranjekunst inzette om een huurlingenlegertje in te zetten tegen stropers in Afrika – kan het Lockdown-schandaal echt het einde betekenen van iets meer dan tweehonderd jaar Oranje-monarchie. En wat een bevrijding zou dat zijn.
Nog steeds geen TPO+-abonnee? TsssK! Probeer het anders eens GRATIS!
