Ooit dacht ik dat mensen aan de top ook wel intelligent zouden zijn, maar toen ik eenmaal actief werd op het Binnenhof leerde ik al snel dat dit niet het geval is. Toch stond ik vorige week vrijdag wel te kijken van de collectieve domheid rondom de Coronavakantie van de Koning. Hoeveel duurbetaalde adviseurs de Koning en het kabinet ook omringen, niemand voorkwam het domme besluit om de Oranjes, in strijd met het Coronabeleid, op vakantie te sturen. De absurde gebeurtenissen van vorig weekeinde, waarin de Koning en zijn familie door de Tweede Kamer werden teruggefloten van hun Griekse villa, leidden tot Koninklijke koppijn voor premier Rutte. De persconferentie van vrijdagmiddag richtte voor mij echter ook een bijzonder licht op het optreden van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD). Op de manier waarop deze dienst omgaat met de waarheid.
‘Het is mij niet bekend.’ Dat was het heldere antwoord van een woordvoerder van de RVD tijdens de persconferentie op de vraag van een journalist van De Telegraaf of de Koning op vakantie ging. Minister Hugo de Jonge was die dag de vervanger van Mark Rutte, die naar Brussel was. Op het moment van deze vraag waren de Oranjes al lang en breed met het regeringsvliegtuig op weg naar Griekenland, met Willem-Alexander achter de stuurknuppel. De RVD is tevens de voorlichtingsdienst van het Koninklijk Huis en natuurlijk op de hoogte van het verblijf van de Koning. Maar de dienst besloot tijdens de persconferentie te liegen. Later hoorde ik van journalisten dat de dienst dit had gedaan om ‘de minister niet nóg meer in de problemen te brengen’. Ik ben wel wat gewend maar schrik toch als ik zie dat een overheidsorganisatie zo onbetrouwbaar is.
De laatste tijd heb ik meer slechte ervaringen gehad met overheidsdiensten die de waarheid slechts zien als optie. Het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) is daarvan een voorbeeld. Ergens in het proces van de verbouwing van het Binnenhof werd mij de keuze voorgelegd van een aantal varianten. Ik had een duidelijke voorkeur, die volgens deze overheidsdienst veel duurder zou zijn dan de variant die zij liever wilden. Dat wilde ik wel eens onderbouwd zien en uit een nadere analyse bleek juist het omgekeerde. Het Rijksvastgoedbedrijf wilde mij met foute cijfers naar de duurste optie leiden en ik geloof echt niet dat dit een vergissing was. U zult begrijpen dat ik me liever geen tweede keer laat bedriegen en sindsdien de informatie die ik van het RVB krijg met wantrouwen bezie. Omdat ik zie hoe deze overheidsorganisatie de waarheid verdraait om haar wil door te duwen.
We hebben de leugens rondom de gaswinning in Groningen, het manipuleren van onderzoek door het ministerie van Justitie en Veiligheid en de toeslagenaffaire van de belastingdienst. En elk jaar hebben we het strategische lekken van plannen voor Prinsjesdag, waarbij halve waarheden naar de media worden gestuurd. In aanloop naar de verkiezingen waarschuwt het kabinet voor ‘nepnieuws’, dat is het bewust verspreiden van foutieve informatie met als doel het politieke debat te beïnvloeden. Dit is een terechte boodschap, die echter een stuk minder overtuigend wordt als overheden het zélf met de waarheid niet zo nauw nemen. Als overheidsorganisaties niet de intentie hebben om de waarheid te vertellen, moeten we niet vreemd opkijken dat mensen de overheid niet meer geloven. De strijd tegen het nepnieuws begint met een overheid die eerlijk wil zijn.
Dit is de derde in een serie observaties in aanloop naar de verkiezingen van 17 maart. Eerder verschenen ‘Het succes van Mark Rutte lijkt nu zijn zwakte te worden’ en ‘De hardleersheid van Jesse Klaver’.
