Even leek Code Oranje een kort leven beschoren. De partij deed mee aan de Provinciale Statenverkiezingen van maart 2019 maar haalde nul zetels. Dat is wel verklaarbaar: de partij wil meer democratie van onderop. Hoewel de agenda breder is dan alleen referenda, zijn juist dat soort volksraadplegingen het belangrijkste speerpunt en daarvoor kon je vorig jaar ook al bij de PVV en Forum voor Democratie terecht.
Nu het met de winnaar van toen – Forum – slecht gaat, lijkt Code Oranje weer een kans te maken. Onlangs introduceerde men een lijsttrekker: Richard de Mos, een voormalig Kamerlid van de PVV die in de gemeente Den Haag successen boekt met zijn eigen lokale partij, maar inmiddels ook van corruptie wordt beschuldigd. De combinatie verkiezingscampagne en een rechtszaak lijkt geen gelukkige, maar het weerhoudt Code Oranje er niet van met meer namen te komen. Dat is ook logisch: Code Oranje heeft dan voortaan in ieder geval gezichten, want daar ontbrak het tot dusver aan. Zonder herkenbaarheid wordt het sowieso niks.
Code Oranje lijkt niet dezelfde partij als in 2019. Destijds leek het een middenpartij, maar inmiddels is de club opgeschoven naar rechts. De Mos neemt weliswaar afstand van de PVV, maar draagt toch dat imago met zich mee. Ook de rest van de lijst suggereert een rechtse koers: op nummer drie vinden we Tanya Hoogwerf, die enige bekendheid kreeg als het stevig uit de hoek komende raadslid van Leefbaar Rotterdam, met name op het gebied van de multiculturele samenleving en de islam. Ze was ooit verkiesbaar voor VNL, de mislukte partij van Jan Roos. Geen dame uit het politieke midden.
De kandidatuur van Hoogwerf werd in dezelfde week aangekondigd als die van haar huidige fractieleider Joost Eerdmans. Hij wil voor FvD de Tweede Kamer in. Het is een interessante baantjescaroussel: bij Leefbaar lijken Eerdmans en Hoogwerf een op elkaar ingespeeld duo met een gezamenlijke, stevige rechtse koers. De keuze van Eerdmans voor Forum – waar men al een alliantie met Leefbaar had – is logisch en voorspelbaar. Hoogwerf lijkt nu een wat gematigder koers te kiezen, net als De Mos, die wel kritiek heeft op de radicale islam, maar niet zoals Wilders op de islam in zijn geheel.
Daarmee springt Code Oranje in een interessant gat: de positie van Forum van maart 2019. Toen was Baudet een interessant alternatief voor mensen die de VVD te links vinden en de PVV te extreem. Inmiddels zitten die kiezers weer met hun oude probleem, want Baudet valt in de praktijk zelfs extremer uit dan Wilders. Voor Code Oranje dus kiezers in overvloed, zeker nu de VVD ook nog met een linksig programma is aan komen zetten. De grote vraag is daarmee vooral of de campagne van Code Oranje ooit op stoom kan komen: Forum heeft laten zien dat het enorme organisatorische inspanningen kost om een deuk in een pakje boter te slaan.
Code Oranje zegt de burger aan het woord te willen laten. De partij heeft daar allerlei ideeën over zoals burgerinitiatieven, burgerbegrotingen, referenda en andere interactieve beleidsvormen. Daar komt altijd wel een breed gedragen en slim standpunt uit, zo is de suggestie. Over het nut van dit soort methoden kun je twisten, maar één ding is zeker: ze leveren inhoudelijk geen helder beeld op waar Code Oranje zelf inhoudelijk staat. Daar win je dus geen verkiezingen mee.
De kandidatenlijst maakt het beeld niet helderder. Op plaats vier vinden we duurzaamheidsgoeroe Ruud Koornstra, die aandeelhouderswaarden bekritiseert. Naast hem staat Tanya Hoogwerf vanaf plek drie te oreren over migratie. Wat het met elkaar te maken heeft is een raadsel. Waarschijnlijk is het antwoord dat bij Code Oranje de burger mag beslissen. Daarom wil Hoogwerf een bindend referendum over een migratiequotum. De suggestie is dat dat referendum zo’n quotum oplevert. Dat weet Code Oranje kennelijk al voordat er iets is georganiseerd. Wat er gebeurt als de burger migratie niet zo’n probleem vindt, is onbekend.
Even denken hoe dat de komende tijd gaat uitwerken. Een bindend referendum vraagt twee keer Tweede Kamerverkiezingen want de Grondwet moet ervoor gewijzigd worden. Nog afgezien van de vraag of er dan echt een Grondwetswijziging is, kost dat heel veel tijd. Ondertussen mogen we aannemen dat Hoogwerf zal pleiten voor minder migranten. Dat standpunt is dan gewoon van Hoogwerf en niet van ‘de burger’. Ondertussen is er een eerste aanwijzing dat Koornstra het niet eens is met zo’n rechtse migratiekoers. Dat hebben ze bij Code Oranje dan weer opgelost met het besluit dat er geen fractiediscipline zal gelden. Dus wat voor migratiestandpunt Code Oranje in de praktijk heeft, begrijpt inmiddels niemand meer. Het kunnen er ook meerdere zijn.
Hoe komt Code Oranje aan dit bij elkaar geraapte lijstje mensen? De partij is voor meer democratie in Nederland, dus deelt men intern met een klein clubje de lakens uit. In een ledenvergadering met zeven aanwezigen is besloten over de procedure, die erop neerkomt dat drie van deze zeven aanwezigen kijken of iemand geschikt is voor de Tweede Kamer en daarna bedenken de kandidaten onderling de volgorde. Het lijkt wederom verdacht veel op hoe andere rechtse partijen onderling altijd al functies verdeelden, intern ruzie kregen en roemloos ten onder gingen.
