De Onafhankelijke Statenfractie van de provincie Utrecht – voorheen Forum – heeft zich aangesloten bij JA21, de nieuwe partij van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga. Het Overijsselse Statenlid Stijn Hesselink deed deze week hetzelfde. Ze zullen de laatsten niet zijn. Je vraagt je af: wie heeft er wat aan? En kunnen mensen die zich bij JA21 aansluiten daar ook nog spijt van krijgen? Het zou zomaar kunnen.
Rechtse partijen komen en gaan, maar de implosie van Forum is uniek. Nu tientallen Forum-politici zijn weggelopen, is de vraag hoe het verder moet met hun politieke carrières. Afsplitsers hebben een probleem: ze missen een aansprekende partij om herkozen te worden. Veel Forum-politici zullen ongetwijfeld na één periode nog een tijdje verder willen en dus moeten ze nu in beweging komen. Zie hier de reden voor JA21: ook de initiatiefnemers hebben geen landelijke partij waarvoor ze zich kunnen kandideren. Zonder partij dooft de politieke carrière van Nanninga uit en blijft Eerdmans eeuwig in Rotterdam.
De vraag is: kun je een nieuwe partij (JA21) bouwen uit politici die voor een andere partij (FvD) gekozen zijn? Hoewel er veel oude partijen op rechts zijn verdwenen, deed deze situatie zich nooit eerder voor. De LPF implodeerde, maar veel LPF-politici hadden geen politieke ambities meer. Trots op Nederland viel ook uiteen en tientallen gemeenteraadsleden splitsten zich destijds af. Zij stopten of begonnen voor zichzelf. Op lokaal niveau is voor jezelf beginnen logisch: het is goed mogelijk een eigen partij te beginnen en deze ook verkozen te krijgen. Zo konden sommige Trots-politici hun politieke werk vervolgen.
Maar voor de tientallen afgesplitste Statenleden van Forum is een eigen partij helemaal geen optie: in de provincie zijn veel meer stemmen nodig dan lokaal, aansprekende thema’s zijn er in de provincie niet en de provincie is voor veel burgers sowieso geen aantrekkelijk bestuursniveau waarmee ze zich identificeren. Een provinciale partij oprichten is alleen realistisch in Friesland en Zeeland, maar daar bestaan ze al. Op dezelfde manier kunnen de Europarlementariërs van Forum geen eigen clubje starten. Wie zit er op een unieke partij voor het Europees Parlement te wachten?
Zo zijn eigenlijk alle Forum-afsplitsers afhankelijk van de komst van een nieuw landelijk merk. JA21 lijkt de uitweg. Maar is het slim je er nu al aan te verbinden?
Er lijken wel kiezers voor JA21 te bestaan: mensen die de PVV te extreem en de VVD te links vinden. Maar daarmee is nog geen nieuwe succesvolle partij gebouwd. Een belangrijk probleem is dat er meer initiatieven zijn, die precies hetzelfde plan hebben. Code Oranje van Richard de Mos is het belangrijkste voorbeeld, maar we zouden ook kunnen denken aan GO van Henk Otten, NL Beter van Esther van Fenema, de Lijst Henk Krol en de Boer Burger Beweging. Ze zitten allemaal ergens tussen de PVV en de VVD en het is onduidelijk of ze echt over een achterban beschikken. Ze mikken allemaal globaal op dezelfde kiezers.
Aangezien de electorale kansen dus onduidelijk zijn, weten oud-FvD’ers niet op voorhand wat slim is. Aansluiten bij JA21 lijkt logisch omdat dit een netwerk is waar ze al onderdeel van waren, maar maakt deze partij ook electoraal een kans? We herinneren ons allemaal EénNL nog, de Eerdmans-partij uit 2006 die hopeloos mislukte. Het kan dus logisch zijn wat verder te kijken.
Forum-afsplitsers laten zich slecht in hun kaarten kijken. In Friesland ging de FvD-fractie zelfstandig verder, maar Statenlid Erwin Jousma kwam daar min of meer op terug en staat nu op de kandidatenlijst van Baudet. Zijn eigen fractievoorzitter – die eerder Nanninga steunde maar zich nog niet publiekelijk bij JA21 aansloot – wist er niets van. In de Eerste Kamer zit Loek van Wely nu bij JA21, maar in Brabant zit hij nog steeds in de FvD-fractie, wat in de praktijk inhoudt dat Van Wely naast FvD-Kamerkandidaat Hans Smolders en FvD-partijbestuurder Joris van den Oetelaar zit. Hij is kennelijk lid van beide partijen.
Weglopers hebben de keuze tussen verschillende partijen. In Overijssel lijkt de Statenfractie op de hand van JA21 en Statenlid Hesselink sloot zich al bij Eerdmans en Nanninga aan, maar zijn collega Johan Stuut koos voor Code Oranje. Bij Leefbaar Rotterdam gebeurt iets soortgelijks. Deze partij zou zich idealiter in zijn geheel verbinden aan een landelijke partij voor de Tweede Kamerverkiezingen, maar de meeste politici bij Leefbaar gaan voor Code Oranje en niet voor JA21, ook al is hun huidige fractievoorzitter daar de lijsttrekker van. Dat boezemt andere FvD-spijtoptanten natuurlijk geen vertrouwen in.
Partijen als JA21 en Code Oranje zullen bij hoog en laag volhouden dat ze onderling verschillend zijn, maar dat zijn ze niet. Ze zijn beide het product van politici die eerst naar hun eigen baantje kijken en dan pas naar het programma. JA21 heeft inmiddels 311 woorden gespendeerd aan het omschrijven van de standpunten. Code Oranje komt niet verder dan elf bullets. Hoezo politieke inhoud?
JA21 en Code Oranje zouden samen natuurlijk veel meer kans maken dan afzonderlijk, maar dan moet Eerdmans of De Mos zijn lijsttrekkerschap inleveren. Dat zit er niet in. Hoe zij anderen aan zich binden is wel duidelijk: ze zullen – net als de vele rechtse voorgangers – mensen uitnodigen zich aan te sluiten in ruil voor een plek op de kandidatenlijst. Dat is immers het enige wat ze te bieden hebben. Op basis van inhoud is er geen keuze te maken en op basis van electorale aantrekkingskracht ook niet. Opportunisme viert dus nu al hoogtij en dan moet het hele avontuur nog beginnen.
Op rechts ontstaan zo wederom partijen die om personen draaien en niet om inhoud. Als het even tegenzit blijven ze bovendien allemaal met nul zetels zitten. Al die Forum-politici die een nieuw onderdak zoeken komen dan bedrogen uit en moeten mogelijk in april alweer op zoek naar een nieuwe affiliatie. Daarom een tip voor al die Forum-afsplitsers: sluit je voorlopig gewoon nergens aan en wacht af, want voor het electorale succes van al deze partijen maakt het sowieso geen verschil. Als een van deze partijen na de verkiezingen de Tweede Kamer heeft gehaald, kun je je altijd nog melden. Je zult ook dan van harte welkom zijn.
