‘Voor de mensen die al kijken, hartstikke leuk dat jullie er al zijn’, zegt Piratenpartij-lijsttrekker Matthijs Pontier in de eerste seconden van de presentatie van het verkiezingsprogramma en de kandidatenlijst. Matthijs zit voor een regenboogvlag met Piratenpartij-logo, wat kennelijk moet symboliseren dat de piraten erg LHBT-vriendelijk zijn. Matthijs kijkt niet in de camera maar naar zijn laptop. Rechts van hem zien we een soort Zoom-vergadering met wat kleine gezichtjes van mensen die kennelijk ook erg belangrijk voor de Piratenpartij zijn. We lezen dat de partij voor een vrije informatiesamenleving is.
Dan gebeurt iets veelzeggends: de piraten beginnen onder leiding van Matthijs technische details met elkaar uit te wisselen. Het illustreert wat de Piratenpartij is: een club nerds die regelmatig het contact met de realiteit kwijt is. Het lijkt erop dat de YouTube-video een opgeslagen livestream is die een half uur te vroeg is begonnen. Dat dit niet de beste manier is om jezelf aan de buitenwereld te presenteren, ontgaat de Piratenpartij, nog afgezien van het feit dat dit extra opslagruimte bij Google kost en dat is totaal niet duurzaam. En dat is de Piratenpartij dan weer wel.
Het enthousiasme voor de stream laat zich enigszins raden. Er zijn nog geen 200 weergaven en nul reacties. Het toont de verveling rond de Piratenpartij: deze deed al meerdere keren aan verkiezingen mee en haalde vrijwel nooit een zetel. In 2017 had men de meeste kans met de halfslachtig bekende lijsttrekker Ancilla van de Leest, maar zij was na het verlies alweer meteen vertrokken. In Amsterdam had de partij nog enige potentie in 2018, maar na de nederlaag verdween de lijsttrekker al snel richting Bij1 van Sylvana Simons. Ook anderen wisten de weg naar Bij1 te vinden.
En zo gebeurde wat de enkeling die de Piratenpartij nog volgt al had voorspeld: Matthijs Pontier is dit keer lijsttrekker, de enige man die al jaren zonder enige reden in de potentie van de Piratenpartij is blijven geloven. Hij was in 2014 al lijsttrekker voor de Europese verkiezingen, traditiegetrouw zonder positief resultaat. Zijn belangrijkste politieke prestatie is verkozen te worden in het waterschap Amstel Gooi en Vecht waar hij plichtsmatig soms een opmerking maakt over het gebruik van open source software, kunstmatige intelligentie en het digitale tijdperk. Veelzeggend: hij werd verkozen voor de Groenen, niet voor de Piratenpartij.
De oorverdovende stilte op de stream duurt 26 minuten maar dan begint Matthijs eindelijk tegen ons te praten. Hij kijkt naar zijn laptop en leest voor dat het programma ‘Visie met lef’ heet. Er volgt een eindeloze monoloog. Eerst vertelt Matthijs hoe succesvol de partij is. De piraten zijn actief in zestig landen, zijn heel groot in IJsland, zitten in het Europees Parlement en hebben honderden zetels. Heel indrukwekkend inderdaad, ware het niet dat al deze prestaties niets te maken hebben met de Nederlandse tak, waar men nooit verder kwam dan een zetel in de inmiddels opgeheven bestuurscommissie van Amsterdam West.
Matthijs vertelt over de principes van de Piratenpartij. Piraten gaan uit van het goede in de mens en wantrouwen machtsstructuren. Technologie moet mensen empoweren, maar er zijn ook risico’s aan verbonden. Mensen moeten niet onderdrukt worden, beleid moet gebaseerd zijn op wetenschappelijke inzichten en de politiek moet verder kijken dan de volgende verkiezingen. Burgerrechten zijn het grondvest van de beweging en in het bijzonder privacy en zelfbeschikking. Er vallen nog wat begrippen: democratie, transparantie en vrijheid van informatie.
Matthijs vervolgt zijn monoloog met een berg concrete standpunten: klokkenluiders beschermen, referenda en burgerfora invoeren, toetsen aan de grondwet, vrije toegang tot informatie, kleine ondernemers een eerlijke kans geven, meer duurzaamheid, een basisinkomen invoeren, zorg in publieke handen brengen, betaalbare woningbouw realiseren, toegankelijke kennis en cultuur in stand houden, de basisbeurs terug laten keren, sekswerk niet criminaliseren, drugs reguleren, goed openbaar vervoer regelen, geen handelsverdragen sluiten die de mensenrechten schenden en inspraak regelen bij de energietransitie.
Je vraagt je onmiddellijk af waarom je niet beter op GroenLinks kunt stemmen dan op Matthijs. Die partij vindt dit immers allemaal ook en heeft bovendien een voordeel: men haalt ook zetels.
Dat inzicht is bij de Piratenpartij nog niet ingedaald en dus zijn er 25 kandidaten. Het zijn op Metje Blaak na allemaal onbekenden. Helemaal in stijl noemt Matthijs ze heel belangrijk voor de partij. Zo is een van hen ‘het wetenschappelijk bureau’ en heeft de lijsttrekker van 2012 – nu ook weer verkiesbaar – de Piratenpartij destijds ‘drie keer zo groot gemaakt’. Matthijs vergeet te zeggen dat als je heel weinig stemmen haalt het makkelijk is te verdrievoudigen. Saira Sadloe staat op plek 3 en vertelt voor de camera dat ze een basisinkomen wil, huisvesting voor iedereen en burgerrechten voor jong en oud. Klinkt wederom als GroenLinks.
Ji Yong Dijkhuis kon het niet opbrengen naar de studio te komen en spreekt ons vanuit huis toe. Deze nummer twee is geen afgestudeerde in economie, zoals Matthijs ons liet weten, vertelt Ji Yong. Hij heeft ‘best wel wat internationale ervaring’ en denkt dat de Piratenpartij innovatieve oplossingen kan aandragen. Welke vertelt hij niet. Dan introduceert Matthijs zichzelf nog even als de lijsttrekker: hij heeft een PhD gedaan en stond al vaker op een kieslijst. Matthijs wil meerdere zetels pakken want de lijst is erg goed, zegt hij. Toch vraag je je af waarom iemand die voorheen nooit succesvol was, nu toch weer lijsttrekker mag zijn.
Pas aan het einde wordt de clou duidelijk: de Piratenpartij wil graag dat er meer ICT-kennis in de Kamer komt. De Kamerleden die hier het meest vanaf weten gaan vertrekken. Een nobel streven, maar uit niets blijkt dat de Piratenpartij veel van ICT weet of hier meer kennis over heeft dan concurrenten. De vraag doemt op of we niet beter – in plaats van stemmen op Matthijs – kunnen uitzoeken welke kandidaten van bestaande partijen ICT-kennis bezitten. Er zal toch wel ergens iemand zijn met deze expertise? Waarom hebben we hier een aparte partij voor nodig die inhoudelijk een doublure is van GroenLinks?
Het heeft er alle schijn van dat iedereen inmiddels een antwoord heeft op die vraag, behalve de Piratenpartij zelf.
