Ze vliegen ons al weken om de oren: artikelen met koppen als ‘Doe scholen hoe dan ook open’, en onderzoeken waaruit blijkt hoezeer jongeren te lijden hebben onder de huidige lockdown. Ze vereenzamen, zijn depressief, lopen onherstelbare leerachterstanden en andere schade op, kortom, er moet iets gebeuren en wel nu. Maar dat kan niet, want de coronabesmettingen dreigen weer op te lopen en de Britse variant neemt de overhand, waardoor de R-waarde, die nu (in feite twee weken geleden) nog net onder de 1 lag, daar weldra boven zal komen, ook als we helemaal niks versoepelen.
Het kabinet zit dus met een probleem: terwijl de druk om te versoepelen en vooral iets voor de jongeren te doen toeneemt, kan dat eigenlijk niet, want je riskeert dat besmettingen, ziekenhuisopnames en doden weer exponentieel gaan stijgen en we over een of twee maanden in ‘code zwart’ terecht komen. Daarop heeft men nu wat bedacht: we verlengen gewoon die verfoeide avondklok nog een keer. Het plan, de afspraak en de belofte was die als eerste weer af te schaffen, dus als we dat niet doen dan ‘winnen’ we wat we anders aan R-punten hadden verloren met de afschaffing. Deze ‘winst’ van de avondklok werd al gebruikt om de opening van de basisscholen te compenseren, nu wil men het voortgezet onderwijs deels heropenen, en op dezelfde manier moeten de verkiezingen gewoon kunnen doorgaan: verreken dit telkens met het denkbeeldige verlies van de avondklok en dan moet het met de nodige voorzorgsmaatregelen kunnen.
Ondertussen lijdt natuurlijk gewoon iedereen flink onder de lockdown, jong en oud en alles daartussenin. Want met al die focus op doelgroepen en extra kwetsbaren worden allerlei ‘gewone mensen’ vergeten: mijn broer die zijn vriendin al vanaf oktober niet meer heeft gezien, want zij woont in het buitenland. Mijn hardloopmaatje heeft om dezelfde reden haar ouders al bijna een half jaar niet gezien. Alleenstaande 40-ers of 50-ers zonder kinderen wiens sociale leven zich voornamelijk ‘s avonds en buiten de deur afspeelde. Of wat te denken van al die kappers en horecamensen die gewend waren de hele dag mensen om zich heen te hebben en nu thuis de muren op zich af zien komen of hun partner tot waanzin drijven. Kleine zelfstandigen die hun hele kapitaal in een kroeg of kledingboetiek hadden gestopt. Gescheiden mensen die net bezig waren – net als studenten – om in een nieuwe omgeving een nieuw sociaal netwerk op te bouwen, maar die géén ouders meer hebben om tijdelijk op terug te vallen. Enzovoorts en zo verder. Sommigen van die mensen worden depressief, ze lijden ongetwijfeld psychische schade, gezinnen en relaties staan onder druk, mensen hun ontwikkeling staat stil, hun perspectief valt weg.
De ruimte die er niet is nu gaan gebruiken voor kleine versoepelingen voor een specifieke groep, gaat ten koste van anderen. Iedereen snakt naar versoepeling, naar ruimte, sociaal contact, de dingen doen die je gewend was. Binnen iedere groep zitten veerkrachtige mensen en mensen die op instorten staan, met veel en weinig vrienden of familie, meer of minder perspectief. Ondertussen zullen de besmettingen hoe dan ook weer gaan oplopen, behalve als naar andere manieren wordt gezocht daar wat aan te doen.
Het kabinet lijkt nogal ad hoc van de ene naar de andere persconferentie en crisis te zwalken, zonder langere termijn beleid, zonder een visie op wat nu het minst van alle kwaden is en zonder consistentie. Is de avondklok goed te handhaven en lijkt de weerstand ertegen iets minder te zijn? Hoppa, dan verlengen we die. Neemt de roep op hervatten van het onderwijs toe, dan kijken we wat daar kan. Willen mensen volgende week toch het allerliefst naar de kapper, en is dat het middel tegen coronadepressies? We gaan ons best doen.
Het prachtige lenteweer zorgt ondertussen voor grote drukte buiten. Toch was de boulevard van Scheveningen zaterdag volgens een woordvoerder ‘beheersbaar druk’, zo meldde de NOS, ‘Niets buitensporigs’. Volgens de Volkskrant kon je in het Amsterdamse Sarphatipark ‘over de hoofden lopen’. Niet echt coronaproof dus. Op foto’s zie je een mensenmassa die tijdens de ‘intelligente lockdown’ van afgelopen voorjaar ondenkbaar was, en die in schril contrast staat met rigide regels zoals dat er geen twee personen tegelijk op bezoek mogen komen of je met zijn drieën geen ommetje mag lopen. Tegelijkertijd neemt het aantal besmettingen weer toe en vraagt men zich vertwijfeld af wat we daar toch aan kunnen doen.
Waarom niet massaal wegen en parkeerplaatsen afsluiten? Afgelopen voorjaar werd het gehele heuvelland in Zuid-Limburg wekenlang in het weekend afgesloten voor alle verkeer van buiten, om drukte en ‘drommen mensen’ te voorkomen. Niet met de grijsgedraaide oproep om drukte te vermijden, afstand te houden, niet met meer dan één persoon af te spreken, thuis te werken en alleen met het OV te gaan als het echt nodig is. De treinen blijven gewoon rijden al zitten ze soms tjokvol. Tijdens de spits is het bijna ouderwets druk op straat, want iedereen heeft een zeer geldige reden om toch even naar kantoor of de zaak te gaan.
De Tweede Kamer heeft de regering al vaker gevraagd om werkgevers meer onder druk te zetten om werknemers thuis te laten werken, maar daar wilde men niet aan. Meer toezicht op of mensen die positief getest zijn ook daadwerkelijk in quarantaine gaan? Blijkbaar niet mogelijk. Terwijl ik een boete kan krijgen als ik na 21 uur in mijn eentje een ommetje loop, kun je zonder risico op een boete terwijl je besmet bent naar de super of je werk. Een kwart van de mensen geeft ook gewoon eerlijk toe dit te doen. Nog steeds worden bij illegale feesten deelnemers vaak niet beboet, omdat het er teveel zijn of omdat het meer prioriteit heeft het snel beëindigd te krijgen. Als ze een boete krijgen is dit een lachertje, en de lol meer dan waard. Feestgangers zelf zeggen dat de spanning de vreugde juist vergroot.
Zo krijgen we corona niet onder controle, en zullen veel mensen veel onschuldige dingen niet kunnen doen omdat dat nou eenmaal te handhaven is, in plaats van gericht de excessen en problemen aan te pakken. Waardoor onder iedereen de kans op depressie en psychische problemen toeneemt, en men zich somber en lusteloos voelt. Daarom moet er een verandering van strategie komen, in plaats van binnen dezelfde strategie dan de ene, en dan de andere groep een klein beetje verlichting te bieden, ten koste van al die anderen die in even grote nood zitten.
Hou op met de avondklok handhaven en zet die capaciteit in om feesten op te sporen en alle vormen van groepsvorming aan te pakken, of het nou dagjesmensen zijn of hangjongeren. Sluit gebieden waar men (te) veel drukte verwacht op voorhand af. Stuur mensen daadwerkelijk terug als het te druk is. Zet te volle treinen stil (zoals in het voorjaar wel gebeurde). Daarvoor in ruil mogen mensen in hun eigen buurt weer met een paar vrienden of wandelmaatjes samen wandelen, of ‘s avonds in kleine groepjes, op anderhalve meter uiteraard, buiten sporten. Want niet alleen jongeren hebben deze uitlaatklep nodig.
Dit vergt maatwerk, maar de welwillenden lijden zo minder onder de asocialen of diegenen die menen dat de regels niet voor hen gelden. En als de werkgevers die hun personeel moedwillig laten werken onder onveilige omstandigheden (en dat is uit verschillende onderzoeken en reportages gebleken) worden aangepakt, schept dat misschien ruimte om toch nog iets te doen voor de scholieren en studenten. De overheid moet daarbij niet alleen verbieden maar ook faciliteren, en steeds met werkgevers, docenten, jongeren, buurtwerkers, sportclubs en anderen kijken naar hoe dingen wel veilig kunnen – als het kan.
En tot slot, en hier zou wat mij betreft iedere bijdrage over corona mee moeten beginnen en eindigen: vaccineer zo veel en zo snel mogelijk, verander daarbij niet iedere week van strategie en maak er, zoals Marcel Levi het weer zo treffend verwoordde in Op1, een nationaal project van, waar veel mensen bij betrokken zijn en waardoor we het gevoel hebben samen toch langzaam richting de uitgang van deze crisis te gaan.
