In dit gesprek licht Brenninkmeijer z’n licht schijnen op de Kindertoeslagaffaire. “Ik denk dat de kern van de zaak is: hoe zijn mensen behandeld?” De algehele misère die is afgeroepen over deze mensen, heeft in de ogen van Brenninkmeijer te maken met alle belangrijke instituten van onze democratie. Zowel wetgever, de uitvoerder als de rechtspraak is tekort geschoten. “Bij alle drie de poten van de trias politica is er iets mis gegaan.”
Brenninkmeijer spreekt over een systeemcrisis. “Al onze onderdelen in ons bestuur zijn onderling zeer afhankelijk van elkaar.” Binnen die vervlechting vertonen de actoren systeemgedrag. “Wat ze doen wordt mede bepaald wat andere doen of hebben gedaan.”
Zo zien we dat in een bepaald politiek klimaat de wetgever de nadruk legt op ‘law and order’ en fraudebestrijding, dat leidde tot drastische wetgeving. De uitvoeringsinstanties gaan daar in mee. Brenninkmeijer: “De wetgeving had heel anders uitgevoerd kunnen worden, maar men heeft dat niet gedaan.” Ook de rechtsspraak gaat vervolgens daarin mee.
Dat klinkt een democratie onwaardig. De managementstijl van Rutte is volgens Brenninkmeijer begrijpelijk in complexe tijden met een versplinterd politiek landschap, “maar op hetzelfde moment verlies je de kern van het democratisch proces. De leefwereld van burgers is daar heel makkelijk het slachtoffer van.”
Als Ombudsman heeft hij al eerder gewaarschuwd voor een te ingewikkelde en onoverzichtelijke overheid, hoewel daar destijds nauwelijks naar werd geluisterd. Wat een richting voor een oplossing zou kunnen zijn? Dat begint met het stellen van een fundamentele vraag, aldus Brenninkmeijer: “Hoe staat het met het systeem van terugkoppelingsmechanisme met betrekking tot ons werk, en kunnen we dat versterken?”
1:11 Waar bestaat dat rapport ‘Ongekend onrecht’ precies uit, waar komt dat op neer?
2:16 Wat zijn de partijen die deelhebben in dat ongekende onrecht dat we hebben gezien?
3:11 Hoe kan het dat dat systeem van checks and balances niet heeft gefunctioneerd?
6:48 Hoe kan het dat de wet zo hard wordt uitgelegd terwijl dat anders had gekund?
12:15 In hoeverre is dit de bittere realiteit waar politici mee moeten dealen?
15:33 Hoe verhoudt de managementcultuur zich tot andere publieke organen?
19:49 Hoe zit het met de leemlaag bij de Belastingdienst waardoor signalen moeilijk naar boven komen. Hoe zit dat precies?
23:11 Hoe kan het dat wat er speelt binnen een organisatie als niet interessant wordt ervaren?
29:49 Wat waren jouw ervaringen toen jij Ombudsman was?
34:36 Wat zou er volgens jou beter moeten?
37:07 Heb jij het idee dat hier met Rutte, als hij wordt herkozen als premier, een adequate respons op komt?
