‘Onze Ronald, dat is een eigenaardige’ (of: ‘unne oarige’, zoals ze in ons dorp zeiden). Dat hoorde ik moeder regelmatig zeggen. Ik was ook vreemd. Andere kinderen gingen na hun schooltijd werken en geld verdienen, ik was de eerste in de familie die ging studeren, of ‘ging doorleren’, zoals ons moeder zei. Na mijn studie deed ik nóg een studie, daarna ging ik promoveren en bleef ik dus ‘op school’. Wanneer zou ‘onze Ronald’ nou eindelijk eens een baan krijgen? Kort voor de plechtigheid voor mijn promotie in de Oude Lutherse kerk in Amsterdam zag moeder al die hoogleraren in toga, in een volle kerk, en vroeg ze: ‘Komen die mensen allemaal voor jou?’ Daarna kreeg ze pas het gevoel dat het met mij toch nog goed zou komen. Vader (een truckchauffeur) was toen al overleden en moeder is onlangs gestorven. Ze zijn geboren halverwege de jaren dertig en hebben zélf alleen de lagere school gedaan. Mijn moeder had graag willen ‘doorleren’, maar dat mocht in die tijd niet.
Vandaag werd bekend dat ik hoogleraar zal worden in de filosofie in Rotterdam, aan de faculteit waar ik 25 jaar geleden afstudeerde. Een deeltijdaanstelling aan de ‘Erasmus’, waar ik me ga bezighouden met de ‘Erasmiaanse waarden’. Met de onafhankelijkheid en de integriteit van de wetenschappen. Op een moment dat onderzoekers steeds vaker te maken krijgen met druk van opdrachtgevers – niet zelden vanuit de politiek. Ook discussies over de universiteit als intellectuele vrijplaats (en wat daarvan de grenzen zijn) of over de maatschappelijke rol van de universiteit (en waarom wetenschap méér is dan een mening) moeten we denk ik opnieuw blijven voeren. Een aanstaande collega vroeg me waarom ik destijds voor de Erasmus Universiteit had gekozen. Dat was vooral een kwestie van gevoel, ik wist toen nog helemaal niets van universiteiten. De ‘Erasmus’ boezemde me minder angst in, ik vond het geloof ik minder ‘elitair’. Hier durfde ik wel te gaan studeren.
Universiteiten zouden een motor moeten zijn van emancipatie. Eind jaren tachtig, toen ik ging studeren, waren ze dat denk ik meer dan nu. Vaak heb ik politici horen spreken over het belang van gelijkheid en diversiteit, maar toch hebben zij tegelijkertijd de studietijd verkort en de studiefinanciering afgeschaft. Ik weet niet of ik toen met een hoge lening filosofie was gaan studeren, ik vrees dat ik helemaal niet naar de universiteit was gaan. Hoe had ik mijn moeder kunnen uitleggen dat ik geen geld zou verdienen en ook nog eens flink wat schulden zou maken? Zo ‘oarig’ moest het nou ook niet worden. Iedere politicus die zegt dat de studielening een ‘goede investering’ is in je toekomst heeft gelijk, maar zo iemand snapt helemaal niets van emancipatie. Je kunt namelijk niet weten wat de waarde is van een studie als niemand in je omgeving ooit heeft gestudeerd. Oud-collega’s in de Kamer, regel die studiefinanciering nou, dan kan ik met de ‘eigenaardige’ jongeren van nu aan de slag.
Ronald van Raak schreef eerder over Erasmus en de politiek.
