Het besef is nog niet bij iedereen ingedaald, maar de Tweede Kamer telt vanaf woensdag vier partijen op populistisch rechts: PVV, Forum, JA21 én de Boer Burger Beweging (BBB). De partij onder leiding van Caroline van der Plas houdt zich vooral bezig met kwesties op het platteland, maar deelt ook standpunten met de andere drie partijen op rechts, zoals migratie, klimaat, veiligheid, referenda en de EU. BBB is in het gat gesprongen wat politici als Wilders en Baudet inhoudelijk hebben laten vallen: zij hadden natuurlijk makkelijk wat extra plattelandsthema’s aan hun eigen agenda kunnen toevoegen. Maar nee.
Misschien deden Wilders en Baudet dat niet omdat ze in hun eigen partij oppermachtig zijn en dus nooit serieus naar anderen hoeven te luisteren. Anderen hebben sowieso geen goede ideeën, want die komen alleen van de leider. Guess what? Ook BBB is een hiërarchische club.
Dit probleem is talloze keren geconstateerd over de PVV: Wilders is het enige lid en beslist dus alles. Forum heeft daar een geniepige variatie op bedacht: een ledenpartij die wel donaties en subsidie oplevert, maar waar de leden niets te zeggen hebben. JA21 is daar dan weer een kopie van, al belooft men beterschap. De consequentie van deze structuur is dat je bij zo’n partij alleen actief kunt worden als je populair bent bij de baasjes. Creatieve geesten, mensen met afwijkende ideeën, dwarsdenkers en andere mensen die potentieel de leiding kunnen bekritiseren of naar de kroon steken zijn niet welkom.
We weten tot welke ellende dit leidt. De kandidatenlijst van de PVV was deze verkiezingen een volledige doublure van de al bestaande fractie, waar vrijwel iedereen gewoon vier jaar extra krijgt, ongeacht het eigen functioneren. De rest van de kandidatenlijst had elders al een partijbaantje. Bij Forum is dat niet anders: je moet goed zoeken naar kandidaten die nog niet aan Forum verbonden waren en geen innige band met de partijleider hebben. Ook JA21 heeft last van dat probleem. Geen vers bloed, geen vernieuwing, geen interne kritiek: partijen die eeuwig hetzelfde blijven roepen en zich niet kunnen ontwikkelen.
Terug naar BBB. Is dat wel een club met een open organisatie? Niet echt: de voorzitter van het partijbestuur is tevens het enige Kamerlid, namelijk Caroline van der Plas. Het is de dubbelfunctie die we op rechts steeds zien. Het BBB-bestuur besluit aan welke verkiezingen men meedoet en wie er dan kandidaat mogen zijn. De partijleden mogen de volgorde van de kandidatenlijst wel wijzigen en kunnen kandidaten ook van de lijst halen, maar er geen kandidaten aan toevoegen die het bestuur niet geselecteerd heeft. Dat levert in potentie alleen ja-knikkers op.
Afdelingen kent BBB niet, maar er kunnen wel ‘gewesten’ zijn die worden vertegenwoordigd door het bestuur en dus niet door de mensen in het gewest zelf. Dit is net als bij andere rechtse partijen een structuur waarbij er op lagere niveaus in de partij geen zelfstandige beslissingen genomen kunnen worden. Je moet uiteindelijk naar de pijpen van het partijbestuur dansen. Kritische geesten met eigen ideeën laten zo’n partij op voorhand links liggen en zoeken hun heil elders, met als gevolg dat de machtsbasis van de top in stand blijft omdat mogelijke interne oppositie direct wegloopt.
Er is maar één lichtpuntje: bij BBB kunnen vijftig partijleden een bestuurslid aandragen en de leden kunnen bestuursleden ook ontslaan. Toch is dit allemaal weinig kansrijk omdat BBB niet over afdelingen en netwerken beschikt waar leden zich kunnen organiseren. Het ligt dus niet erg voor de hand dat ze zelf tot een voordracht komen. Dan valt BBB terug op de werkwijze die gekopieerd lijkt van Forum: Caroline van der Plas en haar medebestuursleden regelen hun vervanging zelf. Het bestuur doet een bindende voordracht, tenzij tweederde van de uitgebrachte stemmen tegen de voordracht is bij een vergadering waar tenminste tweederde van de leden aanwezig is. Dat kan alleen als de leden massaal heel actief zijn, wat bij politieke partijen nooit het geval is en zeker niet bij een partij waar je intern geen invloed hebt.
Verrassing: deze week kondigde BBB aan niet deel te nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2022. Logisch: zo’n deelname zou allerlei mogelijkheden bieden aan BBB-leden om ook op het podium te klimmen.
