Bij heel wat door de coronacrisis geplaagde ondernemers valt dezer dagen een envelop op de mat. Of ze even per direct en in naam van de koning opgebouwde schulden willen betalen. Gek eigenlijk, die aanhef. Willem Alexander als het voorgetrokken strebertje in de klas, altijd het braafst en de eerste om te wijzen op schulden of fouten van anderen. Om pisnijdig van te worden. Rot toch op, man!
Anders dan kroegbazen, evenementenorganisatoren en winkeliers die zo hard geraakt zijn blijft de koning verzekerd van een miljoenensalaris dat in crisistijd nog eens met een riante vijf procent is verhoogd. Daarbij heeft de Oranjeman de beschikking over een enorme batterij aan lakeien die hem in alles voorzien. Maakt hij een fout zoals door te spijbelen tijdens de opgelegde quarantaine en reisbeperking in het Griekenland-debacle dit najaar dan dragen de premier en zijn ploeg verantwoordelijkheid. Nogal arrogant om anderen vanuit zo’n bevoorrechte positie de les te lezen aan het begin van dringende overheidsstukken.
Toegegeven, zelfs ik als verstokte republikein moet lachen om de pijnlijke zeperd van de Oranjes in oktober; nogal dom om je als symbool van nationale eenheid te presenteren en tegelijkertijd je volk per regeringsvliegtuig te verlaten als het allemaal net iets te benauwd wordt in je onlangs opgeknapte paleis.
Pijnlijker wordt het als de koning als persoon écht de fout in begaat of je toevallig tegenover Willem Alexander komt te staan in de rechtszaal. Dan blijkt dat betrokkenheid van de koning in de rechtsgang net even verder gaat dan alleen zijn naam in de aanhef op dringende rekeningen.
Afgelopen jaren zijn heel wat roddelbladen voor de rechter gesleept door de koning, maar ook serieuzere journalisten zoals de nieuwmakers van Associated Press in 2009. Die laatste zaak moet tot opgetrokken wenkbrauwen geleid hebben bij de Amerikanen die ons continu opgevoerde Oranjetoneelstukje toch al niet helemaal lijken te snappen. Moet je de verbazing van de AP-juristen toch eens voorstellen om bij het betreden van de rechtszaal het portret van de koning, de tegenpartij in de zaak, boven de rechters te ontdekken. Of bij het leren dat diezelfde magistraten in ons kikkerlandje benoemd zijn in naam van de koning: hun opponent, dat de wet ondertekend is door de koning en zelfs hun Nederlandse pleitbezorgers eens trouw gezworen hebben aan de koning. Had Nederland niet eens het Europees verdrag voor de Rechten van de Mens ondertekend dat stelt dat iedereen recht heeft op een eerlijk proces?
Kritiek op de positie van de vorst in de rechtszaal wordt door de staat altijd ge-debunked met de mededeling dat die rol puur symbolisch is. Dat de koning en Willem Alexander twee verschillende personen zijn en dat die, zelfs in een zaak waarin de een of de ander ter verantwoording geroepen wordt, keurig gescheiden blijven. Tegelijkertijd heeft de koning en zijn familie alle zaken die ze aanspanden tegen de media afgelopen jaren gewonnen. Ook die tegen AP over foto’s van de gefortuneerde familie tijdens een vakantie in Argentinië. Dat de rechters zich door de aanwezigheid van de koning in de wet, de rechtszaal en benoemingen, niet hebben laten beïnvloeden, moeten we maar voor waar nemen.
Ik neem daar geen genoegen mee: al zou je vertrouwen op die puur symbolische rol van de vorst in de rechtsgang dan heeft de koning nog altijd veel te veel macht. Herinner je de Trias Politica nog – dat principetje uit de geschiedenisles of maatschappijleer op je middelbare school dat stelt dat alle machten in een moderne staat strak gescheiden moeten zijn? In Nederland is de monarch niet alleen staatshoofd, zegge de baas van de uitvoerende macht, voorzitter van het belangrijkste adviesorgaan van de regering, beloven Kamerleden trouw te zijn aan hun vorst én komt de koning, zoals beschreven, op allerlei manieren terug in het recht. De koning staat tientallen keren in de Grondwet; zijn onderdanen daarentegen, democratie en vrijheid worden alleen terloops genoemd. Dat past niet in een modern land.
Het is tijd voor een flinke herziening die mogelijk nog het best bevochten wordt bij de rechter.
De auteur is voorzitter van het Republikeins Genootschap dat deze week een zaak begonnen is om de macht van de koning in de rechtsgang te beëindigen. Daarvoor bezorgde het genootschap maandag een dagvaarding voor de staat en de koning bij de Hoge Raad. In oktober haalde de republikeinen bijna 40.000 euro op in een crowdfundingsactie om de zaak tot aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg te kunnen voeren.
