Waarschijnlijk besefte u het niet toen u in het stemhokje stond, maar tijdens de verkiezingen van 17 maart hebt u ook ‘voor’ of ‘tegen’ het bindend referendum gestemd. Als u uw stem heeft gegeven aan VVD, CDA, SGP of DENK, dan hebt u ‘tegen’ het referendum gestemd. Als u één van de andere partijen koos dan hebt u ‘voor’ gestemd. In september heeft de Tweede Kamer met grote meerderheid steun gegeven aan mijn wetsvoorstel voor een bindend referendum, alleen deze vier partijen stemden toen tegen. Voor dit referendum moet de Grondwet worden gewijzigd en daarvoor is na de verkiezingen een twee derde meerderheid nodig. VVD CDA, SGP en DENK hadden in de vorige Kamer 57 zetels. Na de verkiezingen hebben deze partijen 55 zetels. Voor een twee derde meerderheid hebben we 100 zetels nodig. De minderheid van deze vier partijen zou dus het referendum alsnog kunnen tegenhouden.
De SGP is de enige partij die principieel tegen het referendum is, voor hen ligt de soevereiniteit niet bij het volk, maar bij een hogere macht. Waarom de mannenbroeders van DENK tegen het referendum waren is mij een raadsel, wellicht is dat nog de erfenis van de oerconservatieve Selçuk Öztürk. Ook zonder steun van DENK blijft het tegen-kamp op meer dan 50 zetels. Maar er is ook goed nieuws. In het CDA wordt gediscussieerd over vernieuwing van de democratie, tussen wat meer traditionele CDA’ers en vernieuwers als Pieter Omtzigt. In de VVD zie ik eveneens beweging. Hier is een groep principieel tegen het referendum en een andere groep juist vóór. De meeste VVD’ers lijken echter te twijfelen, zeker na het rapport van de staatscommissie van Remkes, die mijn referendum aanbeveelt als een versterking van onze democratie. Ook voor Rutte zou het goed zijn, na zijn belofte om ‘tegenmacht’ te organiseren.
Ik zal dit wetsvoorstel niet meer verdedigen, die taak is overgenomen door Renske Leijten – bij wie de wet in goede handen is. Maar ook andere partijen zouden hier een rol kunnen spelen. In elke partij hebben mensen eigen opvattingen over het referendum, maar de inrichting van onze democratie overstijgt het partijbelang. D66 en CU hebben lange geaarzeld over het referendum. Om die partijen over de streep te halen heeft de Tweede Kamer flinke drempels opgeworpen. Een referendum over Europese verdragen wordt niet mogelijk en de uitslag is alleen bindend als veel mensen hun stem uitbrengen. Het zijn drempels die ik liever niet had gehad, maar die wel de steun van een grote politieke meerderheid mogelijk hebben gemaakt. Het zou goed zijn als Kaag en Segers deze op hen toegesneden wet tot onderwerp maken van het regeerakkoord. Voor VVD en CDA is dit een mooie manier om eindelijk de ‘draai’ te maken.
