Human Rights Watch (HRW) publiceerde dinsdag een ruim 200 pagina’s tellend rapport dat Israël van apartheid ‘in de juridische zin’ beschuldigt, A Threshold Crossed. Het rapport leidt tot enorme kritiek vanuit zowel Joodse als niet-Joodse hoek. Kritiek op Israelisch beleid en handelen blijft noodzakelijk; elke samenleving moet kritisch worden gevolgd, en een samenleving in oorlogssituatie des te meer. Echter, zulke vergelijkingen helpen vooruitgang in de regio niet.
Hoewel de situatie in het in het rapport besproken gebied (het gebied tussen de Middellandse Zee en de Jordaanrivier) verre van perfect is, is er in Israël geen sprake van racistisch beleid. Het gaat bovendien om gebieden met verschillende juridische statussen.
Zo’n 20 procent van de Israëlische burgers is Arabier. Zij leven in dezelfde steden en maken ongehinderd gebruik van dezelfde voorzieningen als Joodse burgers, doen volop mee in de politiek. Zo haalde de Arabische partijen in de verkiezingen van afgelopen maart meer dan 10 zetels in de Knesset. Vorig jaar – toen ze nog in één lijst de verkiezingen ingingen – haalden zij zelfs 15 zetels. Sommige dienen vrijwillig in het leger. Een deel van hen noemt zich Palestijn, een groot deel ‘Israëlische Arabier’, maar bijna iedereen wil liever niet in een toekomstige Palestijnse staat wonen.
Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en in Gaza zijn onderdanen van de Palestijnse Autoriteit (PA), een autonome mogendheid met een moeizame relatie met Israël. In delen van de Westelijke Jordaanoever (het zogeheten ‘gebied C’) ligt het juridisch nog vele malen complexer. De Israëlische inwoners van het gebied – Joods en Arabisch – vallen onder de Israëlische wet, terwijl de Palestijnse inwoners onder PA-wetgeving. Het gebied staat onder militair soevereiniteit, en dit betekent dat het land waarop zij wonen onder deze wetgeving valt.
Door de jarenlange terreur van Palestijnen zijn maatregelen zoals checkpoints die hun toegang tot Israël beperken steeds strenger geworden, met de nodige problemen. Het rapport eist in feite dat de grenzen voor Palestijnen worden opgeheven. De facto annexatie… Veiligheidsbelangen en de geschiedenis van Palestijnse terreurcampagnes worden gebagatelliseerd. Het zelfbeschikkingsrecht van Joden in Israël wordt bovendien ontkend. Tegelijkertijd wordt datzelfde recht op zelfbeschikking voor de Palestijnen bepleit. De Wet van Terugkeer wordt neergezet als racisme, terwijl alle soevereine landen voor zichzelf bepalen wie er staatsburger mag worden. Duitsland, Ierland, Griekenland en Spanje kennen vergelijkbare wetten.
HRW klaagt dat Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever geen toegang hebben tot Israëlische civiele rechters, maar dat Joodse Israeli’s in het gebied dat wel hebben. Tegelijk klaagt het rapport dat Israël in 2020 kort het voornemen had om zijn rechtsmacht over delen van de Westoever uit te breiden, waardoor Palestijnen wél toegang zouden hebben tot het algemene Israëlische rechtssysteem. Er lijkt geen enkele uitkomst op dit gebied waarmee HRW niet ontevreden mee zou zijn. Belangrijker: Palestijnen hebben wel toegang tot het Israëlische Hooggerechtshof, waar zij vaak gelijk krijgen. Palestijnen worden echter vaak onder druk gezet door hun leiderschap om niet naar Israëlische rechters toe te stappen, omdat ze zo Israel ‘legitimeren’.
HRW klaagt dat Palestijnen in Oost-Jeruzalem geen Israëlische staatsburgers zijn. De situatie in de stad die door beide partijen als hoofdstad wordt gezien is beladen en complex. Palestijnen in Jeruzalem hebben wel recht op Israëlisch staatsburgerschap, maar velen willen dat gewoon niet. De Palestijnse Autoriteit zet Palestijnen juist onder druk om geen Israëlisch staatsburgerschap aan te vragen. Sterker nog, ze bedreigde Palestijnen die zich kandidaat wilden stellen voor de Jeruzalemse gemeenteraad. Ook bedreigt en bestraft de PA Palestijnen die hun huis of land aan Joodse Israëli’s willen verkopen. Van de andere kant: Joodse Israëli’s mogen überhaupt niet in gebieden van de PA komen, laat staan wonen.
Natuurlijk is er genoeg reden voor kritiek op Israël, op welk land niet? Des temeer een land in oorlog. Maar een rapport dat vooral als doel heeft Israël een provocatief label op te plakken, of als de paria van de wereld neer te zetten, zal niet bijdragen aan gerechtigheid voor wie dan ook in het gebied, laat staan aan vrede tussen de volkeren. Daarvoor zijn geduldige onderhandelingen nodig, die rekening houden met de daadwerkelijke belangen van zowel Israëli’s als Palestijnen.
