Het kan geïnteresseerden bijna niet ontgaan zijn dat er een sluimerend probleem met betrekking tot cryptocurrency naar de voorgrond is getreden. Het probleem is niet nieuw, maar is in de schijnwerpers gebracht door Elon Musk. Dit spotlight heeft een flinke, plotselinge daling van de waarde van bitcoins en andere cryptocurrencies teweeg gebracht. Zo is de waarde van een bitcoin met circa 15 procent gedaald.
Aangezien ik (betrekkelijke leek, maar wel geïnteresseerd) zelf wat cryptocurrencies bezit, besloot ik zelf eens op een digitaal servetje mijn eigen berekening te maken. Het leek me wel aardig deze getallen te delen, voor wie van cijfertjes en boerenlogica houdt. Onderstaande getallen zijn met grove afrondingen en rules-of-thumb om het rekenen niet teveel te compliceren. Ik ben met name geïnteresseerd in orde-van-grootte berekeningen en niet in afrondingen.
Er worden per dag circa 144 blokken met transacties bevestigd. Dit gebeurt met veel rekenkracht. Voor elk blok krijgt iemand 6.25 bitcoins. Dit proces heet ‘minen‘. Iedereen die een laptop heeft kan meedoen met dit miningproces, maar het meeste ervan gebeurt in datacentra. Voor elk blok is er altijd maar één machine die deze vergoeding krijgt. Het is een soort loterij voor deelnemende computers. Door veel computers mee te laten doen blijft bitcoin ‘democratisch’, de niet-winnende computers moeten de uitslag controleren en bevestigen. Als 51% van deze computers de uitslag bevestigd heeft, wordt de beloning toegekend aan de winnende computer en zijn de transacties definitief bevestigd. Er worden dus per dag circa 900 bitcoins gecreëerd ofwel gemined. Dat is 27 miljoen euro aan waarde per dag. Dat minen kost stroom, maar daar is dus 27 miljoen euro budget voor (minus de kosten voor de hardware, hosting, salarissen van de beheerders en andere kosten). Een huishouden gebruikt ongeveer 4 euro per dag aan stroom. Dus bitcoin gebruikt net zoveel stroom als circa 7 miljoen huishoudens. Dat is best wel veel. Vijf tot zes keer zoveel als Parijs met zijn 1.2 miljoen huishoudens.
Daar gaat van af dat veel van die datacentra hun eigen stroom opwekken. En steeds energie-efficiënter worden. Maar hoe meer energie-efficiënt zo’n datacentrum, hoe meer het loont er nog meer bij te plaatsen, totdat dit budget van 27 miljoen euro optimaal gebruikt wordt. Het meer energie-efficiënt maken van datacentra helpt dus niet omdat er energie gebruikt gaat worden naar budget. Volgens bronnen (via) gebruikt bitcoin voor circa 80% groene energie (wereldwijd voor andere industrieën is dat 20%). Dat maakt het verbruik van fossiele brandstoffen gelijk aan ongeveer dat van eenmaal alle huishoudens in Parijs.
Elke paar jaar wordt de ‘mining fee‘ gehalveerd. Die is nu 6.25 bitcoin en die wordt in 2024 3.125. Maar als de waarde van bitcoin verdubbelt in die tijd schiet je daar dus niks mee op: het budget voor stroomverbruik blijft hetzelfde. Hoe succesvoller bitcoin, hoe meer een bitcoin waard is, hoe meer het loont om er energie voor op te stoken. Pas als bitcoin minder waard wordt, wordt het voor zo’n datacentrum meer lonend om de energie te verkopen dan het in het datacentrum zelf te verbruiken. Als ze die energie al ergens kwijt zouden kunnen.
Het is dus inderdaad best wel een probleem. Wel interessant is dat het bestaande wereldwijde banksysteem nog steeds twee keer zoveel energie verbruikt als bitcoin (en waarschijnlijk meer van fossiel afhankelijk is).
Bovenstaande moet in globale context gezien worden: als je bedenkt dat er elk jaar nog steeds 80 miljoen mensen netto bijkomen (20 miljoen huishoudens) is er maar één conclusie mogelijk qua energieverbruik: We are screwed. Maar qua bitcoin is de mens inventief. Als de gemeenschap besluit dat er een ander algoritme moet komen om meer energie-efficiënt te kunnen minen (en dat is al bedacht, het heet ‘proof of stake‘) dan komt dat er gewoon. Proof of stake is een methode om te minen zonder dat alle deelnemende computers aan elke transactie meedoen. Er wordt steeds random (maar wel ‘democratisch’) een setje computers aangewezen die mee mogen doen met het minen van een blok. In plaats van een miljoen computers doet er dan maar een klein promillage van deze machines mee. Dat moet random omdat je niet wil dat één partij volledige zeggenschap heeft over een transactie. En er moeten voldoende machines meedoen om bitcoin ‘democratisch gecontroleerd’ te houden. Met democratisch bedoel ik overigens niet het menselijke systeem van stemmen, maar een waterdicht algoritme dat op al die machines draait. Kern van de zaak is dat het voor elke individuele machine meer loont om zich wél aan de regels te houden dan zich níet aan de regels te houden.
Het is niet ondenkbaar dat landen het handelen in bitcoin om redenen van energieverbruik gaan verbieden of extra belasten totdat deze problemen zijn opgelost. De EU kennende gaan ze voorop. Nou is het hebben van bitcoin en handelen erin technisch niet tegen te houden (schrijf het ‘geheime nummer’ van een bitcoin op een papiertje en geen hond weet dat je hem nog hebt). Maar ondergronds gaan is wel onwenselijk.
Er is nog nooit afgezien van een technologie omdat men tegen een beer op de weg aan liep. Maar er moet en zal wel wat gebeuren. Het zou zomaar kunnen dat bitcoin een lange winter van waardevermindering in gaat omdat mensen hier niet meer in willen zitten, bedrijven er niet meer mee geassocieerd willen (of mogen) worden en iedereen de kat uit de boom gaat kijken. Maar dat er een betere technologie komt staat wel vast, het concept van cryptocurrency is te sterk om te laten varen, al zijn daarover de meningen verdeeld.
Toen ergens in 1992 voor het eerst een email met een plaatje erin werd verzonden, en deze email dus ineens 20 keer groter was dan een gewone mail, was de vrees dat al die plaatjes het emailverkeer zouden laten vastlopen. We belden nog in met modems en die konden 1.000 bits per seconde ontvangen. Het ontvangen van een plaatje kon een minuut of meer duren. De capaciteit werd opgehoogd en enige jaren later gebeurde hetzelfde toen mensen filmpjes gingen meesturen. Het moet ergens rond 2001 geweest zijn dat de kabelproviders last hadden van ‘megagebruikers’ die wel één gigabyte aan data per maand verbruikten. Tegenwoordig verbruik je dat als je een uurtje Youtube-filmpjes kijkt.
De technologie groeit dus mee met de behoefte. Dit was ook de filosofie die achter bitcoin ten grondslag lag: met technologische verbeteringen voorwaarts worden uitdagingen aangegaan en problemen opgelost. (Voor wie geïnteresseerd is in de kerngedachte achter bitcoin: hier is het originele paper waarin het concept werd geïntroduceerd. Negen kantjes A4, best leesbaar voor wie zich er even doorheen wil bijten en op academisch niveau kan denken.)
Bitcoin is niet voor mensen die het nieuws volgen. Jantje lacht, Jantje huilt. Morgen gaat Musk de polka dansen met een bitcoin, wie zal het zeggen. Als potentieel investeerder geloof je dat het concept blijvend is of niet. Er zijn mensen die er een piramidespel in zien. Kan ook. Ik geef dan ook geen enkel advies. Ik hodl.
