Erg veel ruchtbaarheid heeft JA21 er niet aan gegeven. Zaterdagmiddag vindt voor het eerst een algemene ledenvergadering plaats. Vanwege corona gebeurt dat online. Uw verslaggever krijgt geen inlogcode en gaat daarom langs bij een partijlid om mee te kunnen kijken. De persvoorlichter laat weten dat deze vergadering weliswaar niet openbaar is, maar dat een deel de volgende keer waarschijnlijk wel toegankelijk is. Codetaal voor: die vergadering is ook niet openbaar, maar er is wel na afloop een PR-festijn. Het doet verdacht veel denken aan hoe Forum voor Democratie (FvD) dit altijd organiseerde.
JA21 is in tegenstelling tot Forum een democratische partij waar de leden de baas zijn. Goed plan, want de almacht van Thierry Baudet was de reden waarom Forum in elkaar klapte. Toch is partijdemocratie voor JA21 een hindernisbaan: de statuten lijken soms wel erg op die van Forum. Ook hier heeft het partijbestuur de formele macht en dienen de leden als klapvee. De term partijdemocratie duidt dan ook niet zozeer op hoe het nu gaat, maar op wat men in de toekomst wil. Excuses te over: JA21 is in zeer korte tijd ontstaan en is daarom niet democratisch opgezet, maar dit wordt veranderd, zo is de belofte.
Het huishoudelijk reglement suggereert dat er bij de eerste ledenvergadering na de Tweede Kamerverkiezingen nieuwe statuten komen zodat er een ‘bloeiende ledendemocratie’ ontstaat. Het bestuur zal worden uitgebreid, leden kunnen zichzelf als kandidaat voor het bestuur voordragen, de voordrachten voor nieuwe bestuurders zullen niet meer bindend zijn, het oprichtingsbestuur zal de eigen functies ter beschikking stellen en een sollicitatiecommissie instellen voor haar opvolgers. Van deze vijf punten realiseert JA21 deze zaterdag alleen de eerste: er komt een bestuursuitbreiding.
De democratische toekomstdromen leven voort in het voorstel een commissie samen te stellen die de nieuwe statuten en een nieuw huishoudelijk reglement gaat schrijven. Leden kunnen zich opgeven en dan zal het bestuur een selectie maken van mensen die ter zake kundig zijn. Ook horen we dat het oprichtingsbestuur wel degelijk gaat vertrekken, maar dat dat stapsgewijs gebeurt. Leefbaar Rotterdam-veteraan Ronald Buijt vertrekt vandaag al, Femke Bouma – de vrouw van Joost Eerdmans – de volgende ledenvergadering en voorzitter Adrien de Boer niet veel later.
Hoeveel animo er is voor deze ledendemocratie blijkt vandaag al. JA21 heeft ruim vierduizend leden en er zijn zo’n achthonderd aanmeldingen. Dat is relatief veel. De ledenvergadering lijkt zowaar op die van een normale partij, al is echte interactie door het online karakter lastig. We zien meerdere leden inspreken over allerlei onderwerpen en soms is er zelfs wat discussie. Bij Forum is dit altijd ondenkbaar geweest. Maar er is nog iets opmerkelijk: op rechts was partijdemocratie altijd ongewenst omdat leden met extreme meningen dan wellicht hun stem konden laten horen. Deze middag: keurigheid troef.
Je vraagt je na deze middag vooral af wie er bij JA21 nou echt aan de touwtjes trekken. De partijvoorzitter is dat heel duidelijk niet. De middag wordt geopend door fractievoorzitter Joost Eerdmans. Partijvoorzitter Adrien de Boer is vooral bekend van zijn jarenlange muzikale activiteiten bij Forum-bijeenkomsten. Hij bestierde ook het Amsterdamse fractiebureau van JA21. Niet echt functies waaruit je kunt afleiden dat hij intern een machtige figuur is. Dat zal dus wel meevallen. We zien hetzelfde bij twee nieuwe bestuursleden: de ene is promovendus aan de VU, de ander deed iets met de distributie van flyers.
Eerdmans praat in zijn introductie over een man of acht die JA21 hebben opgezet. Dat zijn in ieder geval hij, zijn vrouw en Nanninga. De bestuursleden lijken ook onderdeel van die groep. Het heeft de schijn van een fusie van de twee grote steden: Leefbaar-kopstukken Joost Eerdmans en Ronald Buijt namens Rotterdam, aangevuld met Eerdmans’ vrouw. Uit Amsterdam zien we Annabel Nanninga en haar secretarieel ondersteuner Adrien de Boer. De nieuwe bestuursleden volgen deze logica: een onbekende man uit Amsterdam, eentje uit Rotterdam en Frederik Tattersall, een Overijssels Statenlid en bevriend met Nanninga.
Op een gegeven moment zit voorzitter De Boer feitelijk met het echtpaar Eerdmans aan tafel. Een mooie illustratie dat JA21 weliswaar zegt in de toekomst democratisch te worden, maar vooralsnog het karakter heeft van een vriendenclub. We luisteren naar een inbreng van een provinciale fractievoorzitter die de werkwijze erg goed vindt. Slechts één persoon doorbreekt het patroon: Statenlid Johan Almekinders. Hij bekritiseert dat JA21 zegt dat partijbestuurders niet tegelijkertijd volksvertegenwoordiger mogen zijn, terwijl de nieuwe partijbestuurder Tattersall gewoon bij hem in de fractie zit.
Nu leren we de vriendenclub pas echt kennen. Volgens De Boer is Tattersall benoembaar omdat hij geen volksvertegenwoordiger van JA21 is. Mooie smoes: in Overijssel bestaat een vierkoppige fractie met de naam OCL: Onafhankelijke Conservatieven en Liberalen. Drie leden zijn van JA21, waaronder Tattersall en Almekinders. De vierde is van Code Oranje. Daarom is dit geen JA21-fractie en is Tattersall geen JA21-volksvertegenwoordiger. Almekinders pruttelt nog wat over de niet erg open procedure voor nieuwe bestuursleden en de positie van het echtpaar Eerdmans. De Boer meldt dat alles goed komt.
De uitbouw van JA21 gaat ondertussen gestaag door. Er is een wetenschappelijk instituut in opbouw, waarvan het eerste bestuur bestond uit – hoe kan het ook anders – Nanninga en Eerdmans. Aan een jongerenorganisatie begint JA21 nog eventjes niet, maar er komen wel jongerenactiviteiten. Een partijkantoor komt er niet want dat is zonde van het geld. De partij doet bij de gemeenteraadsverkiezingen alleen mee in Amsterdam, net als Forum in 2018. Samenwerking met Leefbaar Rotterdam is er niet. In 2023 moet de partij bij de Provinciale Statenverkiezingen klaar zijn voor een grote overwinning.
Het officiële idee is dat JA21 een soort acceptabele variant van FvD is, zonder boreale toespraken, dominant blank Europa, homeopathische verdunning, racistische appjes en antisemitisme. Deze middag lijkt het erop dat dit lukt, maar de koers is niet erg uitgekristalliseerd. Zo onthulde Marine le Pen deze week dat er een nieuwe Europese alliantie van rechtse, migratie- en EU-kritische partijen wordt opgericht. JA21 stond bij de ondertekenaars. Al snel liet de partij weten alleen over de verklaring te hebben vergaderd, maar niet te hebben getekend. Als je echt gematigd bent, moet je dan vergaderen over een alliantie met Le Pen?
Of de leden allemaal begrijpen waar het inhoudelijk met JA21 naartoe moet, valt eveneens te betwijfelen. Er is soms simpelweg verwarring. Een hoogtepunt is een man die wil dat het WK in Qatar wordt geboycot en dat JA21 zich gaat uitspreken over de bezetting van de Westelijke Sahara. Daar wonen ‘de Palestijnen van Marokko’, horen we. Nog zoiets: een andere man wil een warm pleidooi houden voor innovatieve ontwikkelingshulp. We kennen hier in Nederland immers veel welvaart. Graag zonnepanelen in Afrika. Eerdmans begint dit innovatieve idee meteen te prijzen.
Deze middag bezweert de partijtop dat ze heel blij zijn met alle vragen. Bij JA21 realiseert men zich kennelijk niet dat het einde van deze vergadering erg veel weg begint te krijgen van een partijraad van de PvdA: de vergadering schiet alle kanten uit en het is een raadsel wie er iets mee opschiet, behalve de leden die eindelijk eens hun verhaal kwijt konden. Nanninga lijkt desondanks erg in haar nopjes. JA21 draait vooral om vertrouwen, meldt ze. Uw verslaggever is het daar van harte mee eens: met zoveel ingebouwde spanningen kunnen we erop vertrouwen dat we veel lol aan deze partij gaan beleven.
