Het is wat veel gezegd dat de rollen zijn omgedraaid, maar een paar maanden geleden zat VVD-leider Mark Rutte wel heel erg alleen in de Kamerbankjes. Als er iemand hem effectief de maat nam, was het wel de nieuwe leider van D66, Sigrid Kaag, die bovendien een grotere verkiezingswinst had geboekt. Rutte kan de aanval andersom prima overlaten aan andere politici en aan de sociale en andere media. Eerder dit jaar kwam Kaag nog redelijk weg met seksschandalen in haar partij (van zowel heteroseksuele als homoseksuele aard), maar de recente discussie over haar VPRO-portret, waar zowel door Kaags ministerie als door Kaags partij aan werd getrokken, wil maar niet weg.
‘Kaag-gate’ wil maar niet weg, niet zomaar. Er zijn de onderzoeken, die zijn ingesteld. En verder houden zowel de sympathisanten van Kaag – zoals Frits Abrahams van NRC Handelsblad – als de criticasters het debat wel gaande. Ronald Plasterk, nu Telegraaf-columnist, eerder PvdA-minister, vindt zelfs dat Kaag als minister moet aftreden omdat ze een collega (mediaminister Arie Slob van de ChristenUnie) er in geluisd heeft. Lees verder vooral ook het artikel van Paul Verburgt in deze Wynia’s Week.
Rutte raakte op Witte Donderdag en Goede Vrijdag aangeslagen, omdat hij in Omtzigtgate aantoonbaar onwaarheid had gesproken (en dat was niet voor het eerst). In april kwamen er notulen van de ministerraad naar buiten, die Rutte qua tegenwerking van Pieter Omtzigt allerminst vrij pleitten, maar minstens zoveel stenen stapelden op andere bewindslieden, ook van andere partijen, waardoor Rutte weer een beetje werd geneutraliseerd. Verder heelt de tijd aardig wat wonden, zodat Mark Rutte ook om die reden veel baat heeft bij de voortsukkelende kabinetsformatie.
Naarmate de tijd voortschrijdt en ook anderen niet brandschoon blijken, kan Rutte probleemloos doorregeren en bovendien zijn rol als Europees staatsman weer wat oppoetsen. Time is on my side, zeiden de Rolling Stones al in 1964 en dat geldt nu voor Mark Rutte.
Steeds meer partijen die niet met de VVD wensten te regeren – althans niet met de VVD van Rutte – roepen dat niet meer. Dat is vooral interessant in het geval van de ChristenUnie, waar Rutte best mee wil doorregeren. Met die partij wil Sigrid Kaag nou juist niet verder, maar het is de vraag of Sigrid Kaag nog wel zo’n hoge toon aan kan slaan, nu haar imago aan het afbrokkelen is. Of de tijd ook aan haar zijde is, valt zeer te bezien.
Nu wil het toeval, dat uitgerekend Mark Rutte en Sigrid Kaag de taak op zich hebben genomen om samen een soort grondslag voor het regeerakkoord van RutteVier te schrijven, waarna in de nazomer gekeken kan worden of andere potentiële coalitiepartijen zich daar enigszins in kunnen vinden.
Niet dat Mark Rutte nu de naam heeft zo scherp te letten op de belangen van zijn leden en zijn kiezers, maar hij zit bij het schrijven van het concept-regeerakkoord nu toch heel wat meer ontspannen aan tafel dan zijn collega Sigrid Kaag. Vier jaar geleden nam Alexander Pechtold nog een groot deel van het verkiezingsprogramma van GroenLinks mee aan tafel met Rutte. Dat leidde onder meer tot het omstreden klimaatbeleid, dat kiezers van VVD (en CDA) veelal onaangenaam verraste.
Het is nu heel wat minder zeker dat Kaag net zo vanzelfsprekend de verkiezingsprogramma’s van PvdA en GroenLinks het regeerakkoord in kan schrijven, zoals ze zo graag wilde. Kaag-gate heeft invloed op het regeerakkoord, het kan haast niet anders.
Die invloed moeten we ook weer niet overdrijven, want zelfs informateur Mariëtte Hamer vond dat de tegenstellingen die ze aan haar vergadertafels aantrof helemaal niet zo groot zijn. Dat past in de observatie dat de kandidaat-regeringspartijen (VVD, D66, CDA, PvdA, GroenLinks, ChristenUnie) dezelfde partijen zijn die Rutte al bijna tien jaar aan het bewind houden. Het is allemaal ‘politieke midden’ wat de klok slaat, allemaal laten ze zich bepolderen door belangengroepen en bedrijven, allemaal hebben ze reeksen (onderlinge) akkoorden gesloten, inclusief een klimaatbeleid waarvan de omtrekken tot in 2050 vastliggen.
Dat proef je ook, als je de pakken papier van de PvdA-informateurs Herman Tjeenk Willink en Mariëtte Hamer doorworstelt. Het is één en al modderige Haagse ambtenarentaal, allemaal gelobby vanuit de coulissen, niets ‘nieuwe bestuurscultuur’.
Het is allemaal voorkoken van meer van hetzelfde, en dat is zelden het resultaat van verkiezingsuitslagen. Het is veel planbureau, of het nou gaat om de sociale-culturele, klimaat- of economische planbureaus. Je krijgt met terugwerkende kracht meer respect voor het oordeel van Pieter Omtzigt, die al eerder de parallelle macht van de Haagse planbureau-ambtenaren aanklaagde.
Ondertussen gaat het als vanouds. Rutte en Kaag zitten misschien niet zelf samen aan tafel, maar laten hun assistenten in de achterkamertjes het mogelijke regeerakkoord schrijven. Veel vreugde straalt er niet van af, en misschien komt die vreugde ook niet. Maar RutteVier komt er, al was het maar met kerst.
Deze column verscheen eerder op Wynia’s Week. Wynia’s Week blijft ook bij de kabinetsformatie op het vinkentouw zitten. Waardeert u deze onafhankelijke journalistiek? Uw steun maakt Wynia’s Week mogelijk. U kunt HIER donateur worden. Hartelijk dank!
