In maart 2017 werd Femke Merel van Kooten-Arissen gekozen tot Tweede Kamerlid voor de Partij voor de Dieren. Ruim twee jaar later maakte ze zich, uit onvrede over de koers van de fractie, los van de PvdD en ging verder als eenpitter. Toenmalig 50PLUS fractievoorzitter Henk Krol rook een kans. Op zijn aandrang werd Van Kooten, alom gezien als een bekwaam parlementariër, lid van 50PLUS. Heel kort is in de 50PLUS fractie besproken of zij kon aanschuiven waardoor die van vier naar vijf leden zou gaan. Binnen een minuut waren we –als partijvoorzitter nam ik deel aan de vergaderingen- eruit: nee. Samenwerken, overleggen, afstemmen, allemaal prima. Maar Kamerlid voor 50PLUS word je alleen door je bij verkiezingen te kandideren, een mooie plek op de lijst te verwerven en gekozen te worden.
Dit was en is de gedragslijn van alle partijen die in de Tweede Kamer waren en zijn vertegenwoordigd. De enige uitzondering die mij bekend is betreft de kortstondige alliantie vanaf eind 2020 van ex-VVD’er Wybren van Haga met de fractie van Forum voor Democratie, waarmee de normloosheid, onbetrouwbaarheid en het opportunisme aan beide zijden extra accent kreeg. Deze annexatie duurde overigens maar kort. In maart van dit jaar werd Van Haga alsnog via de kieslijst regulier fractielid van FvD.
Dat verder geen enkele partij de poorten heeft opengezet voor een overloper verbaast niet. Grondwettelijk komt een Kamerzetel niet een partij, maar de gekozene toe. Dit laat onverlet dat in het Nederlandse stelsel het kiezersmandaat verkregen wordt via politieke partijen. Dat geldt ook voor degenen die met voorkeursstemmen in de Kamer komen, zeker zolang daarvoor maar een kwart van de kiesdeler nodig is. In de huidige Kamer zitten slechts vier leden die niet de nummer 1 waren maar toch meer stemmen kregen dan de kiesdeler: Pieter Omtzigt, Wybren van Haga, Renske Leijten en Tunahan Kuzu. Zelfs Khadija Arib kwam niet in de buurt van de 69.588 stemmen die nodig waren om met gezag te kunnen zeggen ‘ik ben zelfstandig gekozen’.
Er zijn dus 146 Kamerleden die bij een overstap naar een andere fractie terecht verweten kan worden hun partij en de kiezers die erop gestemd hebben te belazeren. Dat geldt in bijzondere mate voor degenen die lijsttrekker waren. Hun overstap zou de overtreffende trap van kiezersbedrog zijn. Geen serieuze partij zal zich kwetsbaar maken door zulk wangedrag te faciliteren.
Toch loopt er op het Binnenhof iemand rond die de lijsttrekker was, desondanks maar nipt de kiesdeler haalde, zes weken na de verkiezingen de eigen partij verliet en in weerwil van deze lamentabele staat van dienst claimt dat niet minder dan drie partijen, met ieder een ruim zetelaantal, haar hebben benaderd om aan te schuiven. Haar naam is Liane den Haan, fractievoorzitter en enig lid van de ‘fractie Den Haan’. Als het waar is wat ze zegt zou ze parlementaire geschiedenis schrijven. Maar het is kletskoek.
Op 17 maart jl. werd zij als lijsttrekker van 50PLUS gekozen tot lid van de Tweede Kamer. Anderhalve maand en een hoop geruzie later scheidde ze zich af van haar partij en ging verder als ‘fractie Den Haan’, met hele andere standpunten dan die van 50PLUS. Geen baken van betrouwbaarheid, lijkt me. Haar eerdere politieke zwerftocht, van D66 naar PvdA, Progressief Woerden en vervolgens via vrijages met het CDA naar ouderenpartij 50PLUS, zette ook al vraagtekens bij haar oprechtheid.
In augustus 2020 haalde de betweterige partijvoorzitter Jan Nagel haar, ondanks ernstige waarschuwingen, triomfantelijk binnen als opvolger van de vertrokken politiek leider Henk Krol en werd Liane den Haan kandidaat-lijsttrekker voor 50PLUS. Ze liet weten volledig achter de ideologie en standpunten van de ouderenpartij te staan. In oktober 2020 werd ze gekroond tot de nummer 1. Nog geen twee maanden later was het bal.
Waar 50PLUS mordicus tegen herziening van het pensioenstelsel was –‘het beste ter wereld’- vond Den Haan ineens dat het door 50PLUS gewraakte pensioenakkoord van regering en sociale partners (‘casinopensioen’) steun verdiende. Waar 50PLUS traditioneel pleitte voor ‘AOW terug naar 65 jaar’ achtte Den Haan dat een onbegaanbare weg. Gevolg: slaande ruzie met het partijbestuur en andere kandidaat-Kamerleden, breed uitgemeten in de media en afgestraft met een daverend verlies bij de verkiezingen. Eén zetel bleef er over van de vier. Op die zetel zat en zit Den Haan, de draaier die loog dat ze bij 50PLUS thuishoorde. Als onervaren eenling doolt ze nu door het Kamergebouw, met in haar ogen de verschrikte blik van een kip die de vos ontmoet en wanhopig op zoek is naar een veilig toevluchtsoord.
Een paar weken geleden liet het Kamerlid via de NOS weten “concreet te zijn benaderd door drie partijen” om zich bij hen aan te sluiten. Tijdens het zomerreces ging ze erover nadenken. In de NRC van 15 juli herhaalde ze die boodschap. Die drie partijen vinden haar, naar eigen zeggen, ‘iemand van de inhoud’ die ze graag zouden inlijven. “Alle drie hebben zetels genoeg dus ze hoeven het echt niet te doen voor een extra zeteltje”, rechtvaardigde ze haar bedenkelijke hersenspinsels. Nog gekker werd het toen ze zei in een grotere fractie graag over zorg en wonen te praten. “Niet over pensioenen, want om nou te zeggen dat ik dat leuk vind, nee”. Aldus de gewezen lijsttrekker van de pensioenpartij. Hoe onbetrouwbaar wil je het hebben?
Namen van de drie partijen die haar zouden hebben benaderd noemde Den Haan niet, zich kennelijk niet realiserend dat ze daarmee een aanzienlijk aantal collega-Kamerleden in de verdachtenbank plaatste. Drie grotere partijen, samen goed voor een flink aantal Kamerzetels, zijn volgens Den Haan bereid een onbetrouwbare zetelrover, afkomstig uit een partij met een hele andere ideologie en gekozen op basis van totaal andere standpunten dan ze nu huldigt, toe te laten tot hun fractie. Een incriminatie van forse omvang, die niet onweerlegd mag blijven.
Den Haans aansluiting bij een andere fractie zou parlementaire geschiedenis schrijven. Los van het kortstondige bondje van Van Haga en FvD voorafgaand aan de verkiezingen van 2021 is het immers nog nooit voorgekomen dat een fractie zichzelf uitbreidt met een overloper. Dat het verhaal van Den Haan zeer ongeloofwaardig is blijkt niet alleen uit de parlementaire geschiedenis, maar ook uit de visie op ‘zetelroof’ van alle partijen die in beeld komen als toevluchtsoord voor het eenzame Kamerlid. Gezien haar eerdere politieke Werdegang zijn dat vooral D66, PvdA, het CDA en GroenLinks.
Het CDA, de PvdA en GroenLinks hebben, net als de VVD en 50PLUS, van kandidaten een verklaring gevraagd dat zij hun partijlidmaatschap opzeggen en uit de Kamer vertrekken als ze de fractie waarvoor ze gekozen zijn willen verlaten. Het zou wel heel gek zijn als zij de gewezen 50PLUS lijsttrekker politiek asiel verlenen.
Deze partijen hebben, net als D66, de SP, PvdD, SGP, CU en PVV van harte meegewerkt aan de wijzigingen in het Reglement van Orde van de Tweede Kamer om het afsplitsers zo moeilijk mogelijk te maken: minder geld, minder spreektijd en minder toegang tot vertrouwelijke stukken Ergo: zij pruimen zetelrovers niet. Dit speelde eind 2016 toen Volt, BBB, Bij1, FvD en JA21 nog niet in de Kamer vertegenwoordigd waren. Deze vijf kunnen echter ook Liane’s vluchtheuvel niet zijn, want ze had het over partijen met ruime zetelaantallen.
D66, Den Haans oude partij, strijdt onder aanvoering van minister van BZK Ollongren tegen zetelroof. Herhaaldelijk heeft Ollongren gemeenten erop gewezen dat ook zij maatregelen kunnen en moeten nemen om het afsplitsen, dat op gemeentelijk niveau veelvuldig voorkomt, te ontmoedigen. Het is ondenkbaar dat D66 Den Haan entrée gaat verschaffen.
Historicus Geerten Waling, auteur van het veel geciteerde boek Zetelroof; fractiediscipline en afsplitsing in de Tweede Kamer 1917-2017 acht het desgevraagd “zeer onwaarschijnlijk dat een politieke partij, zeker eentje met een grotere fractie, open zou staan voor zo’n overstap, laat staan daartoe zelf het initiatief zou nemen”. Nog onwaarschijnlijker acht hij het dat maar liefst drie politieke partijen daartoe bereid zouden zijn.
De eminence grise van de politiek commentatoren Kees Boonman deelt die mening.
“Het is eigenlijk niet bestaanbaar. Zetelroof is feitelijk kiezersroof. Een partij die een afsplitser binnenlaat maakt zich schuldig aan heling. Geen serieuze partij doet dat.”
RTL-routinier Frits Wester zegt:
“Nee, ik kan me niet voorstellen dat er een partij is die daar behoefte aan heeft.”
Uiteraard heb ik ook Liane den Haan -per email- gevraagd of het wel echt waar is dat drie grotere fracties haar ‘concreet’ benaderd hebben en zo ja, welke en of ze van mening is dat Kamerleden altijd de waarheid moeten spreken. Zij reageerde niet. Dat kwam niet door vakantie op een verre bestemming, want de avond voor de ochtend waarop ik haar mailde was ze nog aanwezig bij een Kamerdebat.
Dit alles wijst erop dat het Kamerlid Den Haan kletskoek verkocht met haar verhaal over de drie toenaderingen.
Je kunt zeggen: laat gaan, joh, één onbeduidend Kamerlid van een eenmansfractie, maak je niet druk. Ik zie het anders. De Tweede Kamer, die zich laat voorstaan op zijn status als ‘hoogste macht’ en graag anderen de maat neemt is een invloedrijk orgaan waar iedere stem telt en één stem van een fractie meer of minder grote gevolgen kan hebben. De volksvertegenwoordiging dient te bestaan uit 150 betrouwbare types die de mensen geen onzin op de mouw spelden en niet liegen. Voor minder doe ik het niet. Vergissen mag, fouten maken ook, maar onzin kletsen, liegen en bedriegen is verboden. Ieder Kamerlid dat van die dwingende norm afwijkt is er een teveel.
Dat is, althans was, ook het standpunt van Kamerlid Liane den Haan. Tijdens het Kamerdebat van 1 april 2021 over de mislukte informatie-verkenning van Kajsa Ollongren en Annemarie Jorritsma verwoordde zij dit als volgt:
“Gisteren en vandaag hebben we met elkaar de Nederlandse burgers niet veel reden gegeven om hun vertrouwen in de politiek te laten groeien. Een premier die voor de camera zegt niet over collega Omtzigt te hebben gesproken maar naar nu blijkt dat wel heeft gedaan, schendt het vertrouwen. Het is onacceptabel gedrag van ons staatshoofd.”
‘Staatshoofd’ Rutte heeft niet de waarheid gesproken en dat stoort Liane den Haan. Onbetrouwbare politici schenden het vertrouwen van de burger in de politiek en moeten weg. Vindt zij. Ze steunde immers de moties van afkeuring en van wantrouwen die tegen VVD-leider Rutte werden ingediend.
Haar palmares beloven weinig goeds, maar als Liane den Haan niet ook zelf voor eeuwig te boek wil komen te staan als een onbetrouwbaar sujet dat niet thuishoort in ons parlement, doet ze er goed aan onmiddellijk bekend te maken welke drie partijen haar ‘concreet hebben benaderd’ en ons niet na het zomerreces het bos in te sturen door te vertellen dat het diepe nadenken heeft geleid tot de conclusie toch maar ‘fractie Den Haan’ te blijven waarna de ‘concrete’ toenaderingen in de mist verdwijnen.
Daarmee zou een zweem van onbetrouwbaarheid blijven hangen over een deel van de Tweede Kamer. Nu ze publiekelijk en meermaals de suggestie heeft gewekt dat drie grotere fracties open staan voor flagrant kiezersbedrog rest haar niets anders dan man en paard te noemen. Daarover zwijgen maakt haar niet alleen tot een oncollegiale matennaaier, maar vooral een fabulerende kletsmajoor die in de Tweede Kamer niets te zoeken heeft.
Driemaal kraaide de haan nadat de opportunistische apostel Petrus zijn leidsman Jezus bij herhaling verloochende. De parallellen van deze bijbelse vertelling met de strapatsen van Liane den Haan zijn treffend. Voor zover nodig raad ik haar wat theologische studie aan. Maar liefst vier evangeliën uit het Nieuwe Testament wijzen de weg. Een gewaarschuwd mens telt voor twee.
