Op 15 augustus, de dag dat Japan in 1945 capituleerde, herdenkt Nederland het einde van de Tweede Wereldoorlog met de Nationale Indië herdenking. Ook worden alle slachtoffers herdacht van de oorlog tegen Japan en de Japanse bezetting van het toenmalige Nederlands-Indië. Onder Indische Nederlanders heerst rondom 15 augustus een dubbel gevoel. Enerzijds markeert de dag het einde van de Tweede Wereldoorlog. Anderzijds was van een ‘bevrijding’ geen sprake. De capitulatie van Japan vormde slechts een korte stilte voor de storm die nog zou volgen.
Die storm was de Bersiap, een geweldsexplosie tussen 1945 en 1946 en 1947, waarin Indonesische ((para)militaire) organisaties en bendes dood en verderf zaaide onder met name niet-Indonesiërs. Aanvankelijk waren vooral (Indische) Nederlanders – vanwege hun Nederlands/Europese afkomst – onderwerp van de gruwelijke Indonesische martel-, verkrachtings- en moordpartijen, maar al snel werden ook Chinezen, Molukkers en andere bevolkingsgroepen doelwit.
Het exacte aantal Nederlandse (burger)doden dat tijdens de Bersiap is gevallen is tot op heden onduidelijk. De schattingen variëren tussen de 5.000 en 30.000 doden en 15.000 vermisten. Hoeveel slachtoffers er onder andere bevolkingsgroepen zijn gevallen weet niemand. Genoeg dus om te herdenken, maar niet voor antikoloniale activisten. Al jaren onteren zij de herdenking en de aanloop daarnaartoe met misplaatst politiek activisme.
De Indiëherdenking is immers een Nederlandse herdenking is en daarom staan we traditiegetrouw stil bij de (Indisch-)Nederlandse slachtoffers en zij die ook voor Nederland het leven lieten, zoals Molukkers en andere minderheidsgroepen. Voor de activisten een ware doorn in het oog.
In het antikoloniale wereldbeeld passen namelijk uitsluitend niet-Europese slachtoffers, vooral zij die zijn gesneuveld door toedoen van Westerlingen. De aandacht voor de Nederlandse slachtoffers vormt voor de activisten een steen des aanstoots. Het is de precies reden dat zij de emotioneel beladen herdenking steeds verder willen verindonesiseren. Volgens hen zou Nederland vooral Indonesiërs moeten gaan herdenken, want zij werden immers ook slachtoffer van de Japanners.
Een Indonesische invulling vertroebelt echter de herdenking en leidt af van waar het op 15 augustus primair over zou moeten gaan: de Nederlandse slachtoffers. Een groep die, met het beruchte Indisch Zwijgen, nooit heeft kunnen spreken over de verschrikkingen die zij aan den lijve hebben moeten ondervinden. Eerst als gevolg van het Japanse racisme, daarna vanwege Indonesische terreur. Deze groep heeft één moment in het jaar dat er aandacht is voor hun leed, voor hun verhaal. Waarom moet dat van hen worden afgepakt?
Het gaat de activisten bovendien helemaal niet om de Indonesische slachtoffers, zeker niet zij die door onder andere Soekarno als romoesja’s zijn geronseld en omgekomen tijdens de Japanse bezetting, maar vooral om Nederland als eeuwig fout te framen. Nederlandse slachtoffers moeten daarom zo ver mogelijk worden weggedrukt. Zelfs op hun eigen herdenkingen. Het is precies de reden dat ook Indonesiërs, die omkwamen tijdens de dekolonisatieperiode tussen 1945-1949, én “de slachtoffers van het kolonialisme” er met de haren bij worden gesleept.
En de Bersiap? Dat was ook de schuld van Nederland, aldus de activisten.
Dat het de activisten menens is bleek vorig jaar wel toen het Indisch Monument in Den Haag, dat tevens een grafmonument is, werd ontheiligd door (pro-)Indonesische activisten. Boodschap: dit monument is fout, de herdenking is fout en de slachtoffers zijn fout. De actie volgde kort na een publicitair offensief, waarin – op een weliswaar nettere manier – hetzelfde werd bepleit.
Dit soort activisme, en vooral de accommoderende houding van onwetende en laffe bestuurders, maakt de Indië herdenking voor slachtoffers, nabestaanden en andere betrokkenen steeds vaker een bron van ergernis. Het ontlokt discussies en emoties die men niet zou moeten willen losmaken op een herdenking als die van 15 augustus. Het leidt af van waar die dag over echt zou moeten gaan. De Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. We moeten die slachtoffers niet wegdrukken, maar herdenken en eren.
