Die kleingeestige houding van onze overheid, dat totale gebrek aan daadkracht, de pure onwil om de grote problemen van onze tijd aan te pakken – hoe is dat toch te verklaren? Nederlanders zijn gemiddeld de langste mensen ter wereld en dat komt, zeggen de kenners, vooral door het overvloedige zuivelgebruik. Is er dan ook een oorzakelijk verband tussen de consumptie van veel melk, kaas en eieren en de typische Nederlandse benepenheid?
Nu zie je het weer in Afghanistan, hoe Rutte en consorten eerst weigeren het overgrote deel van de mensen die voor defensie of Nederlandse hulporganisaties hebben gewerkt in veiligheid te brengen. Alleen tolken, mits ze op ‘de lijst’ staan natuurlijk, mogen naar Nederland overgebracht worden. Ondertussen zijn de Britten en Fransen al maanden in stilte bezig iedereen die gevaar loopt omdat ze zich voor hen hadden ingezet uit het land weg te halen. Omdat al lang duidelijk was dat de Taliban op het punt stonden heel Afghanistan te veroveren. Ruimhartig en voortvarend treden de Britten en Fransen op en ze tonen zich realistisch over de vooruitzichten van een in veel opzichten middeleeuws land.
Ons kabinet verliest zich ondertussen als vanouds in procedurekwesties – hoelang en in welke functie hebben de betrokken Afghanen voor Nederland gewerkt – en neemt niet de moeite een efficiënte evacuatiemissie op te tuigen. Ja, pas al het te laat is doen ze een halfslachtige poging. Het is een vast patroon bij calamiteiten als snel overheidsoptreden gewenst is: de boot afhouden. Bij de watersnood in Limburg: gelijk roepen dat gedupeerden niet op financiële hulp vanuit Den Haag hoeven te rekenen. Dan na veel druk uit de samenleving toezeggen dat compensatie wel mogelijk is, maar gedeeltelijk. Altijd afknijpen, defensief opstellen, een zuinig mondje trekken.
Hetzelfde patroon bij de afwikkeling van de aardbevingsschade in Groningen: traineren, procedurele problemen opwerpen, uitvluchten zoeken. Ondertussen wachten zoveel jaar na dato de meeste Groningers die schadeloosstelling was toegezegd nog steeds op hun geld.
Gedurende wat heet de toeslagenaffaire – het woord ‘debacle’ is hier beter op zijn plaats – bleek uit notulen van de ministerraad die later werden vrijgegeven dat ministers en staatssecretarissen niet zozeer bezig waren geruïneerde burgers zo snel mogelijk uit de financiële penarie te helpen maar voornamelijk met het schoonvegen van het eigen straatje. Prioriteit nummer één was het imago overeind houden en zich verweren tegen wat door de bestuurders gezien werd als unfaire beschuldigingen vanuit de Kamer en de media.
Het gaat om meer dan een achterdochtige bestuurscultuur: het is een diep verankerde grondhouding tegenover de burgers die is vertaald in wetgeving die, laten we dat niet vergeten, mede door de volksvertegenwoordiging is gecreëerd. Bij de toeslagen gaat het om de Wet kinderopvang en de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen, in het geval van de bijstand om de Participatiewet. Achter de regeltjes in die wetten kunnen de ambtenaren zich verschuilen als ze in één klap tienduizenden euro’s terugvorderen vanwege een vermoeden van fraude dat verder niet toegelicht hoeft te worden, zoals te zien in het toeslagenschandaal.
Bijstandstrekkers die wel eens een tas met boodschappen toegestoken krijgen van de familie vinden hardvochtige gemeenteambtenaren op hun pad die zich beroepend op de wettelijke procedures torenhoge boetes bovenop forse terugvorderingen stapelen. De gevolgen kunnen desastreus zijn als je het stempel fraudeur krijgt: gedwongen verkoop van het huis, kinderen onder voogdij, door alle stress je baan kwijt en jarenlang met 50 euro in de week moeten rondkomen.
De menselijkheid heeft Den Haag verlaten, en ook tal van gemeentehuizen en semi-overheidsorganen. Nederland heeft altijd al een regenteske bestuurscultuur gekend met machthebbers die zich ver verheven voelen boven het klootjesvolk. En het ook wantrouwen, want voor je het weet rukt een opstandige meute al dan niet met trekkers op naar het Binnenhof. Tijdens elf jaar Rutte is die regenteske houding geïntensiveerd. Wantrouwen sloeg om in vijandigheid: de burger wordt gezien als een potentiële crimineel die met schrikbarende sancties bij de geringste administratieve vergissing in het gareel gehouden moet worden.
Naast de vijandigheid jegens de burger hebben Rutte en zijn slippendragers nog een dimensie toegevoegd aan de Haagse bestuurscultuur die grotesk genoemd mag worden. De regering ziet het niet als haar taak te regeren. Daarom maakt het ook weinig uit of het kabinet demissionair is of niet. Al elf jaar lang zitten we opgescheept met een premier, ministers en staatssecretarissen die weigeren met oplossingen te komen – of zoiets als een visie – voor de belangrijke vraagstukken van deze tijd. De woningnood, het klimaat (landbouw en de stikstofproblematiek), het byzantijnse belastingen- en toeslagenstelsel, immigratie, de ongelijke welvaartsverdeling en een gezondheidszorg die dreigt te bezwijken onder te toenemende vraag.
Rutte en de VVD negeren het publieke belang ten dienste van puur machtsbehoud. Geholpen door een geïmplodeerd CDA zien we nu al vijf maanden hoe Mark Rutte de mogelijkheid blokkeert dat er een kabinet komt dat waarin diverse partijen zich verenigen om de grote maatschappelijke problemen op te lossen maar waarin zijn rol misschien wat kleiner is dan de afgelopen elf jaar. Het is je reinste obstructie ten koste van het welzijn van een heel land.
Als je het nu over misdaad en criminaliteit hebt (een stokpaardje van de VVD) dan is dit toch wel de overtreffende trap daarvan: de Nederlandse bevolking immense schade toebrengen alleen maar omdat je als premier er niet over peinst een beetje macht uit handen te geven. Dergelijk misdadig gedrag rangschikt men in het internationaal recht onder de noemer ‘misdrijven tegen de menselijkheid’.
Laten de Verenigde Naties daar nou een speciaal hof voor hebben opgericht in Den Haag: het Internationaal Strafhof. Het is maar drie kilometer verwijderd van het Catshuis. Makkelijk te fietsen voor Mark Rutte.
Lees ook: Paul Aalbers – Een vrouw wil graag goed geneukt worden, desnoods door een politiek incorrecte man
Lees ook: Paul Aalbers – De larmoyante reacties na de aanslag op Peter R. de Vries zijn hypocriet
