De Tweede Kamer telt met de (tamelijk glorieuze) terugkeer van Pieter Omtzigt nu negentien fracties. Slechts vier daarvan hebben meer zetels dan er ministeries zijn (12), hetgeen de controlerende taak ernstig belemmert. Vier andere fracties hebben maar 1 zetel.
Drie van de vier twaalfplussers vormen driekwart van het demissionaire kabinet en hebben, om Rutte te parafraseren, meer macht dan voordat ze afgetreden zijn vanwege het kapotmaken van onschuldige burgers via het zielloze staatswapen der Belastingdienst. Niet alleen omdat Mark Rutte, Sigrid Kaag en Wopke Hoekstra nu fractievoorzitters zijn die – zonder last – een regering moeten controleren waarin Mark Rutte, Sigrid Kaag en Wopke Hoekstra demissionair bewindspersoon zijn.
Het dualisme in Den Haag is al jaren een farce, maar sinds januari doet niemand nog moeite het toneelspel te blijven spelen. Zo zagen we dinsdag een formatiedebat waarin Rutte en Kaag als fractievoorzitter werden bevraagd over de voortgang van de nieuwe regeringsvorming, gevolgd door een Afghanistandebat op woensdag waarin Rutte en Kaag zich als demissionaire bewindslieden moesten verantwoorden over de chaotische, ongeorganiseerde aftocht uit Kabul.
Ze hebben ook meer macht, omdat de Kamervoorzitter een D66-pion in de Rutte Doctrine is. De negentien fracties hebben een strakke leidershand nodig van een doortastende primus inter pares. Een goede voorzitter. Die hadden ze in Khadija Arib. Die hebben ze in vice-voorzitter Martin Bosma. Die ontbeert de Kamer in Vera Bergkamp. Dat wreekt zich nu dagelijks in grote plenaire debatten.
Vera Bergkamp is het product van een dealtje tussen Rutte en Kaag. Corruptie, noemde Geert Wilders – de vierde van de twaalfplussers – haar benoeming in het formatiedebat, waarna een gepikeerde Rutte hem ging tutoyeren: de demissionaire premier was – binnen de kaders van zijn ambtelijke zelfbeheersing – tamelijk piswoest over deze vuige beschuldiging, waardoor de geloofwaardigheid van Wilders’ aantijging alleen maar groeide.
Rutte mag het ontkennen, maar het beste bewijsstuk dat voorzitter Bergkamp het liefdeloze product is van een zakelijk akkoordje, is Vera Bergkamp zelf. Ze “won” de voorzittersverkiezing met grote overmacht van Martin Bosma en Khadija Arib. Die eerste verloor vooral omdat ie van de verkeerde partij is, maar dat Arib niet herkozen werd voor een tweede termijn, kan bijna alleen maar de uitkomst van een gekonkeld kopje koffie zijn, dat aan het einde van een fluistercampagne tegen Arib tussen Rutte en Kaag is gedronken.
Sinds haar benoeming is Bergkamp geen voorzitter van de Tweede Kamer, maar een verlengstuk van het demissionaire kabinet Rutte III. Niet alleen heeft ze geen natuurlijk overwicht (Geert Wilders en anderen negeerden haar amechtige hamerzwaai al meermaals openlijk), ze beslecht bijkans iedere interruptie in het voordeel van het voortkwakkelende kabinet.
Bergkamp bemoeit zich op sturende wijze met de totstandkoming van debatten (wat onlangs nog tot grote woede leidde bij Renske Leijten, nota bene op het onderwerp van dubbele petten). Bergkamp opent ieder voorliggend debat met net iets te veel knipmessende dank-voor-uw-komst-courtage naar aanwezige bewindslieden en jaagt Kamerleden veel te vaak halverwege hun vraag op met aanmaningen tot snelheid, wat gek genoeg helemaal niet leidt tot meer snelheid maar tot het verlies van à propos. Bergkamp praat door Kamerleden heen maar maant bewindspersonen nooit tot het beantwoorden van gestelde vragen. Integendeel: ze geeft hen doorgaans alle ruimte om af te dwalen naar rookgordijnen en kapt interrupties vanuit de Kamer juist veel te vroeg af. Tussendebatjes waar ze regelmatig eerst de volgorde van spreekbeurten van vergeet, wat tot verwarring en irritatie leidt bij de interruptiemicrofoons.
Negentien fracties, waarvan de twee grootste vanuit het kabinet hun eigen voorzitter hebben gekozen, verdwalen zo in eindeloze debatten, zelfs als de beantwoording in “blokjes” wordt opgeknipt. Ook die methode dient vooral het demissionaire kabinet: in combinatie met een interruptielimiet kan eindeloos met hete aardappelen heen en weer geschoven worden tussen blokjes en bewindslieden, zoals het Afghanistan-debat liet zien.
Sigrid Kaag had het zwaar in dat debat. Maar Vera Bergkamp droeg een deel van de pijn van haar fractievoorzitter. Laat haar in vredesnaam een primus interim pares zijn en heel snel een Anouchka van Miltenburgje doen, zodat een voorzitter van onpartijdige snit en vooral met vaste hand het roer over kan nemen om het schip van staat tussen de negentien eilandjes tellende plenaire zaal te koersen.
