Wij leven in een binnenzak
Wij leerden dat dapper zijn is: voorstellen
dat niet alles altijd zo uitgesproken
Lastig was het niet. Onze les lag
domweg opgespeld op de Linnaeusstraat
Onderwerping betekent jezelf opbergen
een handvol neonwoorden in een jutenzak
die niet langer vloeken bij de grauwe stad
Theo weet het zeker
Allah weet het beter
Sindsdien bergen wij onze foute lach
besmuikt leven wij in een binnenzak
waar we vrij en rond en heidens zijn
Wij steunen alleen dit standbeeld:
een stenen schreeuw stoort ons niet
Aaron Mirck, 2021
Op 2 november is het zeventien jaar geleden dat Theo van Gogh vermoord werd door moslimfundamentalist Mohammed B.. Hoe staat het nu met de vrijheid van meningsuiting? Aaron Mirck, schrijver van dichtbundel Dit Algoritme Deugt Niet, ziet weinig vooruitgang. Met een gedicht en video vraagt hij aandacht voor het vrije debat.
De eerste generatie die opgroeide na de moord op film- en opiniemaker Theo van Gogh wordt nu volwassen. Dat het ‘een generatie later’ niet veel beter gesteld is met de vrijheid van meningsuiting blijkt wel uit het gegeven dat Geert Wilders nog steeds beveiligd moet worden. Maar vrijheid van meningsuiting lijdt ook onder identiteitspolitiek, cancel-culture, desinformatie en de macht van grote tech-bedrijven.
Ten tijde van Van Gogh ging het nog over de vraag of iets nog gezegd mocht worden, maar steeds vaker klinkt de vraag wie iets mag zeggen. Theo van Gogh zou vandaag de dag verguisd worden om wat hij zei – maar ook omdat hij het als witte, heteroseksuele cis-man gezegd zou hebben. Identiteitspolitiek en cancel-culture zorgen ervoor dat het vrije debat steeds minder kans krijgt. Er wordt een online klopjacht georganiseerd, adverteerders worden gebeld en op die manier worden onwelgevallige meningen gecanceld. Daar kunnen zelfs de inclusieve club De School en kunstenaar Erik Kessels over meepraten.
Niet alleen opiniemakers, maar ook wetenschappers bevinden zich in het oog van de storm. Marc van Ranst (de ‘Vlaamse Diederik Gommers’) voorziet corona-wappies dan wel van gevatte repliek op Twitter, maar wordt sinds mei dit jaar beveiligd. Desinformatie fungeert als pokon voor het online leger dat geweld niet schuwt en vormt dan ook een serieuze bedreiging voor het vrije debat. Dat brengt ons op de ongemakkelijke hoeveelheid macht van tech-bedrijven waar desinformatie welig tiert en waar tech-barons bepalen wie een platform verdient.
De Speld kopte eens ‘Neoliberalisme overleeft ternauwernood kritische poëzieavond’ en dat lijkt me een treffende analyse van de impact die gedichten doorgaans hebben op de maatschappij. Maar toch, soms moet er iets gezegd worden en het valt niet uit te sluiten dat er iemand, misschien niet vandaag maar dan toch morgen, eventjes stilstaat bij de stand van het vrije debat.
In de video van Wij leven in een binnenzak loopt auteur Aaron Mirck langs de Linnaeusstraat, waar Van Gogh op 2 november vermoord is, naar het beeld De Schreeuw, dat in zijn nagedachtenis geplaatst is. Het gedicht bevat veel verwijzingen, zoals naar het gedicht Domweg gelukkig in de Dapperstraat, Van Gogh’s film Submission en diens boek Allah weet het beter. Online vind je het gedicht, inclusief uitleg-popups, wat het werk toegankelijker moet maken.
Dit Algoritme Deugt Niet, Mircks poëziedebuut, staat stil bij de invloed van technologie op ons dagelijks leven en de eerste generatie die opgroeide met social media: millennials. Een generatie die volgens hem solidariteit en het vrije debat vergeet in haar cancel- en bewijsdrang. Zijn conclusie is dan ook weinig optimistisch: alleen een stenen schreeuw – het standbeeld dat we niet horen – wordt gesteund, maar de foute lach (grap) is al opgeborgen.
Nog meer poëzie van Aaron Mirck uit de bundel Dit algoritme deugt niet:
Mijn algoritme deugt niet
Ik weet dat je op me hebt gewacht
Ik ben hier om je te bevrijden
Installeer mij en elk rondje
van de tijd is gevijld
tot een blokje in je agenda.
Het allerbeste nieuws is: je hoeft
nooit meer niet te bestaan
Je kan elk moment slapen
of neuken of eten of op je telefoon
kijken naar huizen die niet van jou zijn
Of dat het weer tijd is
om door de stad te fietsen
op een fiets die niet van jou is
om eten weg te brengen
dat niet voor jou is
naar een huis dat niet van jou is
omdat je niet genoeg door de stad fietst
omdat je soms wil slapen of neuken of eten
het liefst heel veel en lang en duur
maar dat kan niet
mijn algoritme deugt niet
Wij werden toch aan de wereld beloofd
Wij leggen onze diploma’s te drogen
op onze buikspieren
Wij breken records voor honderd
pushups in de regen
van een onbetaalde stage
Wij zijn het nut van een triatlon
Werken, dun zijn en niet vergeten
te lachen. Dat niet vergeten
te delen. Wat nou?
Wij werden toch aan de wereld beloofd
Je hoeft ons niets te vertellen
over het voordeel van ontspanning
Wij zijn de handjes hoog!
voor Detroit, onze mooie stad
Wij komen beslist niet uit een potje
Wij kunnen voor dingen zorgen
die ons niet missen en beleefd
in stilte sterven. Wij vertellen graag
over het gemak van kamerplanten
Wij maken ons geen zorgen
om het binnenwerk
Wij zijn verplicht tot optimisme
over steeds kleinere kansen
Wij bestaan alleen op een podium
Wij zijn de handjes hoog!
Wij zijn een stad vol handen
die elkaar uit het oog
Wij zijn de handjes hoog!
Wij zijn een handvol kansen
die we elkaar voorlogen
