In Warschau kwamen dit weekend de leiders van Europa’s meest rechtse partijen bijeen, variërend van Marine le Pen tot Victor Orban. Ze staan bekend om hun politiek extremisme en het ondermijnen van de rechtstaat. Op de agenda stond meer Europese samenwerking, waaronder de vorming van een gezamenlijke fractie in het Europees Parlement. Vroeger zag je Geert Wilders nog weleens bij dit soort bijeenkomsten, maar inmiddels is niet de PVV, maar JA21 de belangrijkste Nederlandse partij op deze flank.
Uit alles blijkt dat JA21 liever niet met deze partijen wordt gezien. Dit is een trendbreuk: vroeger twitterden Forum en PVV actief dat ze in het buitenland allianties aan het sluiten waren. Nu de FvD-Europarlementariërs naar JA21 zijn overgestapt zijn ze opeens een stuk stiller, terwijl ze dezelfde samenwerkingspartners hebben als toen ze nog bij FvD zaten. Zo is in Warschau JA21-fractievoorzitter Rob Roos van de partij, maar hij geeft er op geen enkele manier ruchtbaarheid aan.
Roos was in Warschau in gezelschap van Europa’s grootste namen op de radicaal rechtse flank. Weliswaar had de voormalige vice-premier van Italië, Matteo Salvini, verstek laten gaan, maar er bleven genoeg anderen over, zoals de Poolse vice-premier Jaroslaw Kaczinski, de Hongaarse premier Victor Orban en de Franse presidentskandidaat Marine le Pen. Ook Tom van Grieken van Vlaams Belang, Santiago Abascal van de Spaanse partij Vox en Georgia Meloni van Fratelli d’Italia waren present.
Europese politiek is voor de doorsnee kiezer ondoorgrondelijk en dat geldt ook voor zo’n bijeenkomst. Wat is er precies de achtergrond van? Rechts radicale partijen hebben al decennia moeite om zich te verenigen tot één fractie die eensgezind in het Europees Parlement kan opereren. Zo’n samenwerking is noodzakelijk om een vuist te kunnen maken tegen andere fracties. Radicaal rechts was altijd verdeeld: als een fractie eenmaal was gevormd viel deze binnen de kortste keren weer uit elkaar.
Het idee van de bijeenkomst in Warschau lijkt te zijn dat deze gezamenlijke fractie er alsnog moet komen. Dit zijn er momenteel nog twee. De ene heet ECR – de Europese Conservatieven en Hervormers – een club partijen die serieus meepraat in Brussel, maar weinig klaarspeelt omdat men buiten de eurofiele consensus valt. JA21 maakt hier deel van uit. De tweede fractie heet I&D – Identiteit en Democratie – en is extremer dan ECR. I&D speelt geen enkele rol omdat de aangesloten partijen outcasts zijn, zoals het Front National en de FPÖ.
JA21 zegt de huidige ECR-fractie te willen voortzetten en geen samenwerking te willen met partijen van I&D, die zonder uitzondering een extreem profiel hebben. JA21-Europarlementariër Rob Roos heeft dat standpunt in Warschau naar eigen zeggen bepleit. De slotverklaring rept over meer samenwerking, al komt de gezamenlijke fractie er vooralsnog niet. Roos zag het overduidelijk niet zitten: hij tekende deze verklaring niet en hij staat ook niet op de slotfoto.
Als ECR en I&D fuseren moet JA21 met partijen zoals Vlaams Belang, FPÖ en Alternative fur Deutschland gaan samenwerken. JA21 zou die Europese fractie gaan delen met de PVV, een partij waar men juist een alternatief voor wil zijn: constructiever, netter en bestuurswaardiger, woorden waar de PVV niet eens bij in de buurt komt. Als JA21 deel gaat uitmaken van een grote politieke groep vol extremisten levert dat in Nederland bovendien de vraag op waarom de mensen van JA21 überhaupt ooit bij Forum zijn weggelopen.
JA21 heeft dit weekend misschien voorkomen dat ze met allerlei foute partijen moet gaan samenwerken, maar feitelijk doet de partij dat al. JA21 blijft nu bij ECR. De belangrijkste ECR-partij is PiS, die in Polen de onafhankelijke rechtspraak kapotmaakt, de media onder de duim houdt en minderheden het leven zuur maakt. Verder zitten bij ECR de extreemrechtse Zweden Democraten, een Bulgaarse PVV-variant, het post-fascistische Fratelli d’Italia en de Spaanse partij Vox, die openlijk terugverlangt naar de tijd van Franco.
De grote vraag is: als JA21 geen Forum is – want netjes, bestuurswaardig en constructief – waarom blijft het dan in deze Europese radicaal rechtse netwerken hangen? Het antwoord van JA21 is defensief: in ECR bestaat geen fractiediscipline en dus hoeft JA21 niet met de post-fascisten mee te stemmen. JA21 heeft een eigen lijn. Mooi natuurlijk, maar juist over zaken als politiek extremisme en bescherming van de rechtsstaat sluiten nette partijen geen compromissen.
Als we JA21 welwillend tegemoet treden kunnen we zeggen dat de partij geen keuze heeft. Er bestaat geen nette eurosceptische fractie. Als JA21 niet bij ECR wil zitten, is de partij nergens bij aangesloten, wat betekent dat de drie Europarlementariërs voor spek en bonen in Brussel zitten. Dat was tot dusver de positie van hun oud-FvD-collega Dorien Rookmaker. Zij koos aanvankelijk voor GO van Henk Otten. Zij zat bij geen enkele fractie en zat daarom totaal nutteloos haar tijd te verdoen. Sinds deze week zit ze alsnog bij ECR.
Er is geen alternatief, zegt JA21. Dat is maar half waar. Vergelijk het met de VVD’ers die hoofdschuddend aanzien hoe Mark Rutte premier blijft. Zij zeggen: er is geen alternatief. Ook dat is maar half waar: zolang Rutte niet ophoepelt, stapt geen enkele potentiële opvolger naar voren. Zo gaat dat in Brussel ook: als ‘nette eurosceptische partijen’ telkens bij radicaal rechts aanschuiven, zullen ze vroeg of laat als radicaal rechts worden gezien en niet als netjes, constructief, bestuurswaardig en al die andere PR-kreten.
Nu alle extreme partijen in Brussel onderling beginnen voetje te vrijen, is dit een mooi moment voor JA21 om het verschil met hen te markeren. Dan is het tijd voor een eurosceptische alliantie zonder radicaal rechts. Daarvoor zijn 25 zetels nodig uit minimaal zeven landen. Of zoiets te formeren valt is onzeker en zo’n stap kan er zelfs toe leiden dat JA21 de komende jaren hulpeloos in het Europees Parlement zit. Maar als JA21 nooit aan deze uitdaging begint, blijft de partij altijd bij radicaal rechts hangen.
Het zou dan zomaar kunnen dat mensen denken dat JA21 geen haar beter is dan alle dubieuze fractiegenoten.
Lees ook van Chris Aalberts:
