De overheid moet niet meer van incident naar incident rennen en goedbedoelde commissies oprichten, maar met een echte aanpak komen tegen seksueel grensoverschrijdend gedrag en misbruik. Dat stelt Herman Bolhaar, Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld, in Nieuwsuur. Terecht, want er is veel onderzoek gedaan. Het nieuwe wetsvoorstel dat er ligt moet versneld worden ingevoerd. Elke dag dat deze wet nog niet behandeld en versneld geïmplementeerd is, is er één te veel.
We leren seksueel grensoverschrijdend gedrag niet alleen kennen door naar de incidenten te kijken, maar ook door naar de waarden van gezond seksueel gedrag te kijken. We hebben het niet alleen over wederzijdse toestemming. Maar ook over gelijkwaardigheid, vrijwilligheid en leeftijdsgebonden, omgevingsgebonden en adequaat gedrag. Ga daarmee aan de slag. Instrumenten genoeg’
Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag spelen ongelijke machtsverhoudingen vaak een rol. Het is bekend dat mensen die zich machtig voelen (door gender, status, leeftijdsverschil) zich minder op problemen focussen, maar meer op uitdagingen. Ze ervaren minder stress, gaan op een rechte lijn op hun doel af en zijn daarmee eerder geneigd de belangen van anderen te vergeten. Macht krijgt een ontremmende functie als niemand tegengas geeft.
Uit ander onderzoek blijkt dat culturele normen binnen een groep een rol spelen bij seksueel grensoverschrijdend gedrag. De cultuur is van invloed, niet alleen of er gemeld wordt, maar ook of de omgeving het grensoverschrijdende gedrag opvalt en er tegen optreedt.
Een combinatie van macht, afhankelijkheid, isolement en ongelijkwaardigheid is een voedingsbodem voor een cultuur waarin (seksueel) grensoverschrijdend gedrag kan gedijen. Het is bij de aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag niet alleen belangrijk om de invloed van macht te begrijpen, het is even, zo niet meer, belangrijk om de invloed en gevolgen van macht op persoonlijke relaties te begrenzen.
Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag denkt men in Nederland vaak dat slachtoffers door geweld en bedreiging worden gedwongen. Maar de realiteit is anders. Veel slachtoffers vertonen uit overlevingsdrang en uit angst een zogenaamde freeze-reactie. Ze bevriezen, wat psychologisch gezien een normale reactie is op een bedreigende situatie. In het wetsvoorstel seksuele misdrijven van Grapperhaus zijn dwang, geweld en bedreiging niet langer een vereiste voor een veroordeling. Wederzijdse instemming is in deze wet één van de centrale uitgangspunten. Net als vrijwilligheid en gelijkwaardigheid.
De huidige wet met betrekking tot seksueel geweld is niet in lijn met de (internationale) mensenrechtenverdragen. Het nieuwe wetsvoorstel seksuele misdrijven wél. De Tweede Kamer kan dit voorstel in het voorjaar van 2022 behandelen, aldus Amnesty International. Een grote doorbraak voor vrouwen- en mensenrechten. Het is broodnodig om dit wetsvoorstel versneld in te voeren. Elke dag dat deze wet nog niet behandeld en versneld geïmplementeerd is, is er één te veel.
Nelleke Westerveld
Adviseur op het gebied van huiselijk en seksueel geweld bij Movisie.
