Tijdens het Russische geweld tegen Oekraïne publiceerde ons Ministerie van Justitie en Veiligheid een persbericht omtrent het voorkomen van terrorisme, in relatie tot het terugkeren naar Nederland van uitreizigers. Het ministerie is voornemens om uitreizigers naar Syrië en Irak het Nederlanderschap te ontnemen indien zij een dubbele nationaliteit hebben. Die positie is prima te verdedigen.
Het achterliggende idee is dat “uitreizigers in Syrië en Irak [zich hebben] aangesloten bij een strijd die erop gericht is alles te vernietigen waar wij voor staan”.
In woorden van de staatssecretaris Eric van der Burg:
“Het Nederlanderschap staat voor vrijheid, gelijkwaardigheid en de democratische rechtsstaat. Als iemand er bewust voor kiest om zich aan te sluiten bij een terroristische organisatie, dan moet voorkomen worden dat diegene naar Nederland terugkeert.”
In Brieven van een Pers schrijft rechtsgeleerde Afshin Ellian dat om een Nederlandse staatsburger te kunnen zijn, iemand tenminste onze taal dient te spreken en de Grondwet moet steunen. De taal dient om in gezamenlijkheid te kunnen communiceren. De taal is de grondslag van de democratie. Zonder een gezamenlijke taal kan er geen open debat plaatsvinden.
Volgens de Wet op het Nederlanderschap moet de vreemdeling die kiest voor het Nederlanderschap daarnaast een ‘verklaring van verbondenheid’ afleggen:
“Ik zweer (verklaar) dat ik de grondwettelijke orde van het Koninkrijk der Nederlanden, haar vrijheden en rechten respecteer en zweer (beloof) de plichten die het staatsburgerschap met zich meebrengt getrouw te vervullen.”
Wie strijdt voor fundamentalistische islamitische organisaties zoals ISIS of Al Qaeda breekt die gelofte. Dergelijke organisaties vechten voor een wereldorde die conflicteert met onze vrijheden en rechten. Sterker nog, zij streven een ernstig onderdrukkende wereldorde na. In die wereldorde is er geen vrijheid voor mensen die Allah niet dienen, voor andersdenkenden. In de Nederlandse grondwet waarborgt de vrijheid van meningsuiting de pluriformiteit. Die vrijheid is essentieel voor het bestaan van een multiculturele samenleving.
Het breken van een belofte heeft gevolgen. Wie zijn of haar verplichtingen niet nakomt kan geen aanspraak meer maken op de tegenprestaties van de andere partij. Zo bezien zou ook het volgende moeten gelden: wie de voorwaarden van het Nederlanderschap breekt, kan geen aanspraak meer doen op de voordelen van dat voorrecht. Maar waarom ligt het ontnemen van het Nederlanderschap dan zo gevoelig in Nederland?
In sommige gevallen hebben de terroristen slechts één nationaliteit: het Nederlanderschap. Wanneer die nationaliteit wordt afgenomen zou de betreffende persoon stateloos worden. Stateloosheid is een situatie die niet kan worden toegestaan, omdat de stateloze in geen enkele staat de rechten van een onderdaan geniet. Wie stateloos is, heeft geen thuisland. Geen rechten om ergens te wonen, te werken of te leven.
Daarnaast dienen we waakzaam te zijn dat het Nederlanderschap niet kan worden ontnomen van landgenoten die zich simpelweg tegen het regeringsbeleid keren. Zo’n ontneming kan immers een handig middel zijn in de handen van een overheid die opponenten onschadelijk wil maken. Het dient slechts onder strenge voorwaarden mogelijk te zijn.
Dit zijn echter niet de voornaamste redenen van de gevoeligheid van het debat in Nederland. In de meeste gevallen waarin de discussie speelt gaat het om islamitische terroristen wiens nationaliteit ontnomen gaat worden. Dat moslims oververtegenwoordigd zijn in dergelijke lijsten, doet sommigen afvragen of er hier niet sprake is van discriminatie. Dat hier sprake is van ‘islamofobie’. Het gaat echter niet om een onredelijke angst voor islam. Het gaat om een concrete ideologische en gewelddadige dreiging tegen de westerse wereld, tegen onze open samenlevingen. Of daartegen handelen ‘islamofoob’ is is irrelevant; tegen deze dreiging moet worden opgetreden.
Wie zich aansluit bij een buitenlandse terroristische organisatie die met geweld strijdt tegen de algemene vrijheden waar het Nederlanderschap voor staat, moet het Nederlanderschap kunnen verliezen. Dat deze burger daardoor niet stateloos wordt is echter een cruciale voorwaarde. Het voornemen van het ministerie van Justitie en Veiligheid is begrijpelijk en navolgbaar. Laat het een boodschap zijn voor mensen die voornemens zijn om zich in de toekomst aan te sluiten bij organisaties zoals Al Qaeda en ISIS. Deze nieuwe terroristen zouden zomaar hun Nederlanderschap kunnen verliezen.
Lees meer van Bart Collard:
